Advies ondersteuningsstructuur burgerschapsonderwijs
In het kader van de aangescherpte wettelijke burgerschapsopdracht in het funderend onderwijs
In het kader van de aangescherpte wettelijke burgerschapsopdracht in het funderend onderwijs
In het kader van de aangescherpte wetgeving ter verduidelijking van de burgerschapsopdracht in het funderend onderwijs, faciliteert het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) vanaf 2022 een ondersteuningsstructuur. Scholen kunnen hiervan vrijwillig gebruik maken. Dit adviesrapport brengt in kaart wat wenselijk is voor een nieuw in te richten ondersteuningsstructuur voor burgerschapsonderwijs in het po, vo, mbo en so.
Er stonden twee vragen centraal:
In 2006 is voor het eerst als bepaling in de wet opgenomen dat scholen aandacht moeten besteden aan burgerschap en sociale integratie. Aanleidingen daartoe waren adviezen van de Onderwijsraad over de noodzaak van aandacht voor burgerschap in het onderwijs, en zorgen in de Tweede Kamer over een gebrek aan sociale integratie.
In de jaren daarna bleek dat scholen weinig werk maakten van de invulling van burgerschapsonderwijs. Er werd onder meer vastgesteld dat meer dan de helft van de scholen geen visie op burgerschapsonderwijs heeft vastgesteld, leren over democratie weinig aandacht krijgt, en dat er weinig doelgericht wordt gewerkt.
De aanscherping van de wet heeft twee elementen: enerzijds is vastgelegd wat de inhoudelijke kern van burgerschapsonderwijs zou moeten zijn, en anderzijds is bepaald dat scholen moeten laten zien dat hun onderwijsaanbod herkenbaar, doelgericht en samenhangend is. Verwacht wordt dat deze verder ingevulde wettelijke eisen een nieuwe impuls geven en dat scholen hun burgerschapsonderwijs gaan versterken. Tegelijkertijd is onderkend dat ze daarbij ondersteuning nodig hebben.
Om tot het advies te komen, zijn gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van organisaties die ondersteuning bieden bij burgerschapsonderwijs (ProDemos, SLO, SSV, Alliantie Burgerschap), met sectorraden (PO Raad, VO Raad, MBO Raad), met profielorganisaties (Verus, VBS, VGS, VOS/ABB), met lerarenopleidingen (Vereniging Hogescholen), met onderzoekers (Hogeschool van Amsterdam, Universiteit van Amsterdam, Universiteit Utrecht, Universiteit voor Humanistiek, Werkplaats Burgerschap mbo), en met leraren en schoolleiders (AVS, BVMBO, curriculum.nu).
Op basis van de interviews, adviseren wij dat de ondersteuning met name is gericht op de volgende aspecten:
Omdat scholen verschillen, kan aangesloten worden bij waar de grootste behoefte ligt. Wel moet bewaakt worden dat elke school uiteindelijk alle vijf gebieden uit de wet herkenbaar gestalte geeft.
Wij adviseren de volgende vormen van ondersteuning:
Om de hiervoor beschreven ondersteuning te bieden, stellen wij voor dat er een sectoroverstijgend netwerk ontstaat dat bestaat uit:
Wij adviseren daarnaast dat het ondersteuningsaanbod van de partijen uit het kernteam, van de klankbordgroepen, en van andere marktpartijen (die zich bij het kernteam kunnen aanmelden) wordt weergegeven op een digitaal platform dat bestaat uit:
Ledoux, G. & Vaessen, A. (2021). Advies ondersteuningsstructuur burgerschapsonderwijs. In het kader van de aangescherpte wettelijke burgerschapsopdracht in het funderend onderwijs. Amsterdam: Kohnstamm Instituut.
Contactpersonen
Guuske Ledoux, Annabel Vaessen
Samenwerkingspartner
Opdrachtgever: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Kohnstamm Instituut doet onderzoek op het gebied van onderwijs, opleiding, opvoeding en jeugdhulp. Wij zijn gespecialiseerd in opdrachtonderzoek en komen voort uit de Universiteit van Amsterdam.