De Netwerkschool

Netwerkschool impuls voor vernieuwing in het mbo

Beter onderwijs tegen dezelfde of lagere kosten. Dat was in 2010 het uitgangspunt van het Experiment De Netwerkschool waarin vijf mbo-instellingen hun op het zogenoemde Netwerkschoolmodel gebaseerde plannen zijn gaan uitvoeren. Het Kohnstamm Instituut en SEO Economisch Onderzoek monitorden in opdracht van Stichting de Netwerkschool het invoeringsproces en de opbrengsten van de innovatie.

Het Experiment De Netwerkschool had als uitgangspunt beter middelbaar beroepsonderwijs te realiseren tegen dezelfde of lagere kosten. Dit geschiedde aan de hand van een werk- en denkmodel waarin verschillende manieren om het uitgangspunt te realiseren, de zogeheten ‘werkzame bestanddelen’ van het model, waren geschetst.

Het Netwerkschool-model

In het onderzoek naar het Netwerkschool-model worden acht werkzame bestanddelen onderscheiden die elk op eigen wijze kunnen worden vormgegeven en ingevoerd:

1. Expliciet benoemde organisatiecultuur
2. Bedrijfsmatige cultuur en werkwijze
3. Betrokkenheid regio en bedrijfsleven
4. Flexibiliteit en maatwerk in de opleiding
5. Functiedifferentiatie/verlaging docent-student ratio
6. Studentondernemingen/betaling van studenten
7. Openstelling gedurende het hele jaar
8. ICT in het onderwijs.

Veel variatie in vormgeving

Het onderzoek laat zien dat de vijf Netwerkscholen de vernieuwing elk op hun eigen manier hebben vormgegeven. Het Netwerkschoolmodel en de centrale ondersteuningsstructuur hebben hier een bevorderende rol gespeeld. Er werd geen dwingend keurslijf opgelegd, noch bij de wijze van invoering, noch bij de vormgeving van de vernieuwing. Dat heeft de projecten de mogelijkheid gegeven aan te sluiten bij hun uitgangspositie, de visie van de opleiding, knelpunten die speelden en het urgentiebesef van de betrokkenen.

Er is op verschillende manieren geëxperimenteerd met de ‘werkzame bestanddelen’ op de vijf Netwerkscholen. Sommige Netwerkscholen zijn begonnen met een proces van cultuurverandering, andere juist met een onderwijskundige vernieuwing. Een paar Netwerkscholen experimenteerden met veel veranderingen tegelijk om uiteindelijk echt iets van verandering te kunnen bewerkstellingen, andere Netwerkscholen deden dat meer stapje voor stapje. Er zijn successen geboekt en mislukkingen geïncasseerd. Een aantal aspecten van het model van de Netwerkschool is nog in ontwikkeling.

Positieve effecten op prestaties

Het Netwerkschoolmodel kan de onderwijsprestaties positief beïnvloeden, zo blijkt uit het onderzoek. Het gaat dan vooral om praktische vaardigheden, houding en competenties (o.a. 21st Century skills). Maar er zijn ook risico’s: onvoldoende structuur in de organisatie en inhoud van de opleiding, met name voor studenten op een lager niveau, en een te sterke verdringing van theoretisch onderwijs (en formele leermiddelen) door onderwijs in de praktijk (en incidentele leermiddelen, zoals internet).

Toegenomen kostenbewustzijn

De vraag of het Netwerkschoolmodel leidt tot kostenreductie is niet met harde financiële gegevens te beantwoorden. Het gebrek aan relevante informatie over kosten en output om bedrijfsmatig te kunnen sturen, dat in het onderzoek bij de scholen is aangetroffen, is door het Netwerkschool-experiment geenszins opgelost. De efficiëntie in de Netwerkscholen is wel verbeterd door kostenvermindering van docenteninzet, huisvesting en faciliteiten. Bij de meeste Netwerkscholen is expliciet ingezet op een vergroting van de flexibele schil van docenten, gastdocenten en instructeurs ten koste van de omvang van het team van vaste docenten. Functiedifferentiatie maakt het mogelijk om het vaste personeel breder in te zetten. Verder blijkt het kostenbewustzijn op de werkvloer door deelname aan het experiment toegenomen.

Trefwoorden

mbo, beroepsonderwijs, onderwijsinnovatie, bedrijfsleven, samenwerking, functiedifferentiatie, flexibilisering, beroepskolom

Meer informatie

Contactpersoon: Henk Sligte

Samenwerkingspartner: SEO, contactpersoon Arjan Heyma

Zie ook

“De ruimte om te vernieuwen is ten volle benut.” Artikel in: De Netwerkschoolkrant Onderzoekspresentatie door Henk Sligte (23 april 2015)