Effecten van Engels als voertaal in het hoger onderwijs

Beleidscontext: meerwaarde Engelstalig onderwijs

In dit onderzoek inventariseren de onderzoekers effecten van Engels als voertaal op het onderwijsleerproces en de leeropbrengsten in het hoger onderwijs. De aanleiding van dit onderzoek is het debat over Engelstalig onderwijs: heeft Engelstalig onderwijs meerwaarde voor, of doet het afbreuk aan de vakinhoudelijke kennisverwerking? De minsister van Onderwijs Cultuur en Wetenschap neemt het standpunt in dat Engelstaligheid geen afbreuk mag doen aan de onderwijskwaliteit. Volgens de WHW zal meerwaarde van Engelstaligheid per opleiding aantoonbaar moeten zijn.

Zicht op onderwijsleerproces en studieprestaties

Internationaal literatuuronderzoek (vanaf 2000) geeft zicht op effecten van het Engels als onderwijstaal op:

• de vakinhoudelijke studieprestaties
• de leer- en interactieprocessen
• de didactische aanpak

Het literatuuronderzoek bestaat vooral uit (quasi-)experimenteel vergelijkend onderzoek tussen parallelle opleidingen die in onderwijstaal verschillen.

Geen eenduidige prestatie-effecten

Literatuuronderzoek wijst geen systematisch negatief effect uit van Engelstalig onderwijs op studieprestaties; prestatie-effecten waren niet eenduidig vast te stellen. Een negatief effect wordt afgezwakt door:

• voorkennis
• talige onafhankelijkheid van het vakgebied
• toetstaken die op herkenning in plaats van reproductie drijven
• gevorderde studiefase en excellente studentenpopulatie

Zelfselectie van meer begaafde studenten in Engelstalige opleidingen vormt een validiteitsrisico bij quasi-experimenteel vergelijkend onderzoek.

Succesfactoren Engels als onderwijstaal (en beperkt zicht op professionalisering Engelstalige docenten)

Discourse-strategieën, functionele groepsprocessen in heterogene onderwijsgroepen en interventies gericht op kwaliteitsverbetering van de interacties bevorderen succesvolle implementatie van het Engels als onderwijstaal. Studentgerichte didactische benadering, interculturele competenties, omgaan met heterogeniteit en code-switching zijn didactische middelen in Engelstalig hoger onderwijs, maar er is onvoldoende onderzoek naar effectieve professionalisering voor Engelstalig doceren.

Randvoorwaarden voor Engelstalig onderwijs

Documentanalyse geeft inzicht in eisen, randvoorwaarden, professionalisering en ondersteuning bij Engelstalig onderwijs op instellingsniveau.

Documentanalyse bij de 13 universiteiten en de 13 grootste hbo-instellingen toont dat zij zich gecommitteerd hebben aan niveau C1 (Europees referentiekader) als minimumvereiste voor taalvaardigheidsniveau Engels. Daartoe wordt met name door docenten aan universiteiten (online) cursusaanbod gedaan. In de basiskwalificatie onderwijs (BKO) worden Engelse taalvaardigheid en interculturele vaardigheden opgenomen. Studenten worden cursussen academische Engels of academisch schrijven aangeboden. Een cursusaanbod interculturele vaardigheden voor succesvol deelnemen aan de international classroom, ontbreekt.

Relatie tussen instellingsbeleid en opleidingspraktijk

Vier Engelstalige bacheloropleidingen (2 wo en 2 hbo) zijn kwalitatief onderzocht en beschreven als casussen. Daartoe zijn opleidingsdocumenten en databestanden alsmede interviews met sleutelfiguren als informatiebronnen gebruikt. De casusbeschrijvingen geven inzicht in de relatie tussen instellingsbeleid en opleidingspraktijk.

Waarborgen van taalvaardigheid en interculturele didactiek ontbreekt

Casestudies van 2 wo-bacheloropleidingen en 2 hbo-opleidingen tonen geen eenduidig verband tussen training in Engelse taalvaardigheid en studierendement. Taalvaardigheidsondersteuning voor studenten en didactische training voor docenten in English as medium of instruction is niet bij alle instellingen ingebed. Opleidingscoördinatoren signaleren het onder financiële druk oprichten van Engelstalige opleidingen. Aan waarborgen voor handhaving van het taalvaardigheidsniveau en interculturele didactiek ontbreekt het. Selectie van studenten en docenten komt eerder in beeld dan taaltraining of op Engelstalig onderwijs gerichte didactische professionalisering. Bij docenten en opleidingscoördinatoren bestaat meer bezorgdheid over de kwaliteit van het Engelstalig onderwijs dan bij studenten.

Betekenis voor ho-beleid en praktijk

Dit onderzoek toont risico- en succesfactoren van Engelstalig hoger onderwijs. Ook toont het de diversiteit aan ondersteuningsbeleid op instellingsniveau. Er blijkt (te) grote vrijblijvendheid wat betreft maatregelen ter optimalisering van het Engelstalig onderwijs. In functionerings- en opleidingsbeleid zou academische en professionele taalvaardigheidsontwikkeling een structurele plaats moeten toekomen. Ook zouden ontwikkeling van interculturele competenties en van taal- en interactiegerichte didactiek geborgd moeten worden. Het onderzoek biedt aanknopingspunten om de meerwaarde van het Engels als onderwijstaal nader vorm te geven, gericht op taalvaardigheid, didactiek en interculturele vaardigheden.

Meer informatie

Doel, R. van den, Edwards, A., Beuningen,  C. van,  Breetvelt, I., Graaff, R. de (2021). Effecten van Engels als voertaal in het hoger onderwijs: leeromgeving, leerprocessen, leeropbrengsten.

Internationaliseer de staf wanneer docenten slecht Engels spreken. ScienceGuide, 30 juni 2021

Opdrachtgever: NRO (onderdeel van NWO)

Contactpersoon: Rick de Graaff, Universiteit Utrecht