Subsidie-evaluatie Nederlands Gebarencentrum

Kohnstamm Instituut en Oberon evalueerden de subsidie die het Nederlands Gebarencentrum de afgelopen jaren ontving vanuit het ministerie van OCW.

• Wat is de waarde van de activiteiten van het Nederlands Gebarencentrum voor de taalgemeenschap?
• Welke verbeterpunten zien gebarentaligen voor het Nederlands Gebarencentrum?
• Is het online gebarenwoordenboek toegankelijk genoeg?
• Welk departement is meest geschikt om beleid te voeren voor het Nederlands Gebarencentrum?
• Is de subsidie voldoende toereikend?

Gebarentaalgebruikers

Gebarentalen zijn natuurlijke talen met een eigen woordenschat en eigen grammaticaregels. In Nederland gebruiken naar schatting 60.000 mensen de Nederlandse Gebarentaal (NGT). Dit zijn vooral dove mensen en hun sociale omgeving.  Nog eens ongeveer 200.000 mensen ondersteunen hun gesproken Nederlands met gebaren uit de NGT. Ook tolken NGT en onderwijs- en zorgprofessionals die met dove mensen werken gebruiken NGT.

Nederlandse Gebarentaal: van verboden naar erkend

Op 1 juli 2021 is de NGT erkend als officiële taal in Nederland. Deze wet betekent onder andere dat de overheid verplicht is om het gebruik van NGT te bevorderen.
Het is in Nederland echter niet altijd vanzelfsprekend geweest dat dove mensen en hun sociale omgeving konden communiceren in gebarentaal. In de periode 1910 –1980 was het voor dove kinderen op dovenscholen zelfs verboden om gebarentaal te gebruiken. Kinderen werden bijvoorbeeld geslagen als zij onderling communiceerden in gebarentaal, of hun handen werden op hun rug gebonden. In plaats daarvan moesten zij leren spreken en lag de nadruk op spraakafzien. Hierdoor kon de taal zich lange tijd niet optimaal ontwikkelen en werd kennis over de eigen taal en cultuur niet vanzelfsprekend doorgegeven. Dit heeft grote gevolgen gehad voor de sociale en cognitieve ontwikkeling van generaties dove kinderen.

Het Nederlands Gebarencentrum

Het Nederlands Gebarencentrum is het expertisecentrum en lexicografisch instituut voor de Nederlandse Gebarentaal. Zij beheren het online gebarenwoordenboek, stellen nieuwe gebaren vast, geven voorlichting en informatie, ontwikkelen leermaterialen en doen toegepast taalwetenschappelijk onderzoek.

Nederlands Gebarencentrum erg belangrijk voor de taalgemeenschap

Uit een vragenlijstonderzoek en interviews met gebarentaalgebruikers en experts is naar voren gekomen dat mensen binnen de taalgemeenschap het werk van het Nederlands Gebarencentrum over het algemeen erg belangrijk vinden. Ze vinden het belangrijk dat de NGT goed gedocumenteerd wordt en dat er een betrouwbare informatiebron is voor het opzoeken van gebaren. Ze vinden het ook belangrijk dat het Nederlands Gebarencentrum actief informatie over NGT verspreidt, bijvoorbeeld over de herkomst van bepaalde gebaren. Dit geeft gebarentaligen kennis over de geschiedenis van hun taal en over hun culturele erfgoed.

Verbeterpunten

Gebarentaalgebruikers zouden graag meer inhoud in het gebarenwoordenboek zien en hebben behoefte aan een gebruiksvriendelijkere website en mobiele applicatie hiervoor. Ook willen zij dat het gebarenwoordenboek gratis toegankelijk wordt. Gebarentaalgebruikers zien graag dat de activiteiten en de werkwijze van het Nederlands Gebarencentrum bekendheid krijgen binnen de taalgemeenschap. Ten slotte willen gebarentaalgebruikers graag meer mogelijkheden om input te geven, bijvoorbeeld voor het vaststellen van nieuwe gebaren.

Aanbevelingen

Beleidsvoering voor het Nederlands Gebarencentrum past het best binnen het ministerie voor OCW. De NGT is immers een wezenlijk onderdeel van de Dovencultuur. Bovendien ondersteunt het Nederlands Gebarencentrum tolken NGT die onder andere het onderwijs toegankelijk maken voor gebarentalige leerlingen.

Dit onderzoek leidde tot concrete aanbevelingen voor het Nederlands Gebarencentrum en voor het ministerie voor OCW. Voor het Nederlands Gebarencentrum bevelen we onder andere aan om een gebruiksvriendelijke app voor het gebarenwoordenboek te ontwikkelen en om PR-werkzaamheden uit te breiden. Voor het ministerie voor OCW bevelen we onder andere aan om meer kennis over NGT en de Dovencultuur op te bouwen.

Het subsidiebedrag is de afgelopen 16 jaar niet geïndexeerd – op een eenmalige verhoging na – en uitvoering geven aan deze aanbevelingen is voor het Nederlands Gebarencentrum niet mogelijk met de huidige subsidie. Een aanbeveling aan zowel het Nederlands Gebarencentrum als aan het ministerie voor OCW is daarom om samen het gesprek te voeren over de doelen en de benodigde middelen en om aan de hand daarvan het subsidiebedrag voor het Nederlands Gebarencentrum te verhogen.

Meer informatie

De Wit, M., Meijer, H., Carrión Braakman, I., Van Eck, P. & Essen, A. (2023). Evaluatieonderzoek: Subsidie Nederlands Gebarencentrum. Amsterdam: Kohnstamm Instituut, Utrecht: Oberon. Rapport 1119.

Contactpersoon: Merel de Wit

Samenwerkingspartner: Oberon