Taaldenken in spel – een professionaliseringstraject

Spelen is leren: hoe kunnen pedagogisch medewerkers het doen-alsof-spel van jonge kinderen verrijken?

Jonge kinderen leren veel via spel. Vooral ‘doen-alsof-spel’ (rollenspel/fantasiespel) kan bijdragen aan de ontwikkeling van sociale vaardigheden en aan de taaldenkontwikkeling van kinderen. Het is belangrijk dat pedagogisch medewerkers in de kinderopvang inzicht hebben in de verschillende fases in de spelontwikkeling van kinderen. Het is bovendien belangrijk dat pedagogisch medewerkers weten hoe zij het doen-alsof-spel en de taaldenkontwikkeling kunnen ondersteunen en of verrijken. Dat vraagt goede interactievaardigheden.

Tien kernelementen voor spelinteracties met jonge kinderen, een plg en individuele coaching

In het project ‘Kwaliteit van spel, taal en denken’ is een professionaliseringstraject ontwikkeld samen met pedagogisch medewerkers in de kinderopvang en hun interne coaches. Het doel is professionals meer handvatten te bieden voor spelinteracties met kinderen van 2 tot 4 jaar. Daarin is aandacht voor de 10 kernelementen van spelbegeleiding, voor achtergrondkennis over spel- en taaldenkontwikkeling en voor collegiale uitwisseling. Het traject bestaat uit vijf groepsbijeenkomsten in de vorm van een professionele leergemeenschap (plg), het zelfstandig toepassen van nieuwe vaardigheden met de kinderen in de eigen groep, en individuele coaching. Tijdens de coachmomenten en groepsbijeenkomsten vindt bespreking plaats van eigen videofragmenten van spelsituaties, passend bij de 10 kernelementen uit het traject en de leervragen van de deelnemers.

Professionalisering van pedagogisch medewerkers in de kinderopvang

Onderzocht is welke factoren voor pedagogisch medewerkers belemmerend werken als het gaat om ‘meedoen in spel’ en er is een professionaliseringstraject ontwikkeld om hen te ondersteunen bij het overwinnen van belemmeringen. Vervolgens is gekeken of het professionaliseringstraject uitvoerbaar en toepasbaar is in de kinderopvang, en of de verschillende betrokkenen vinden dat het traject ook echt leidt tot verbreding en verdieping van de interactievaardigheden van pedagogisch medewerkers voor het stimuleren van spel, taal en denken.

Pedagogisch medewerkers zijn meer kindvolgend, bieden meer spreekruimte en uitdaging voor de kinderen en richten zich sterker op samenspel

Het professionaliseringstraject ‘Taaldenken in spel’ is uitvoerbaar en toepasbaar gebleken in de context van twee verschillende kinderopvangorganisaties. De uitvoering  kan ook worden gedaan door interne, pedagogische coaches, wat duurzame inzet mogelijk maakt.

De pedagogisch medewerkers en coaches die deelnamen aan het traject zien  positieve resultaten. Zij vinden dat hun interactievaardigheden voor spel, taal en denken zijn verbeterd. De deelnemers ervaren het bovendien als prettig om meer tijd te hebben voor spel en zij zien de meerwaarde ervan voor hun contact met de kinderen.

De beoordeling van videofragmenten van spelsituaties uit het begin, midden en einde van het traject wijst erop dat pedagogisch medewerkers zich ontwikkeld hebben in de beoogde richting. Pedagogisch medewerkers slagen er vooral beter in om mee te spelen ‘binnen de doen-alsof-wereld’, om meer ‘volgend’ en minder sturend te zijn, meer spreekruimte te bieden aan kinderen, kinderen vaker uit te dagen om zélf met oplossingen te komen, en zich in sterkere mate te richten op het samenspel in plaats van op één kind. De pedagogisch medewerkers en interne coaches geven aan dat zij steun hebben gehad van:

1. de 10 kernelementen voor taaldenken in spel
2. de werkwijze – een professionele leergemeenschap en individuele coaching – vooral door het gezamenlijk bespreken van en reflecteren op de voorbeelden van spelsituatie van anderen, en van zichzelf
3. de werkvormen, materialen, activiteiten en speltips die tijdens de bijeenkomsten aan de orde zijn gekomen.

Handleiding professionaliseringtraject voor kindcentra

Naast het onderzoeksrapport is een handleiding beschikbaar waarin pedagogisch geschoolde coaches in de kinderopvang alle achtergrondinformatie en praktische handvatten kunnen vinden voor het uitvoeren van het professionaliseringstraject binnen hun eigen organisatie. Er zijn twee routes beschreven waarlangs dat kan. In de eerste route komen de 10 kernelementen in een vaste volgorde aan bod. De tweede route laat ruimte voor een eigen volgorde, afgestemd op de leerwensen en het niveau van de deelnemers.

Ter ondersteuning van degenen die het traject willen gaan uitvoeren is een online train-de-trainercursus beschikbaar, via EduSeries. Het materiaal is te vinden op de vernieuwde website http://www.taal-in-spel.nl/

Meer informatie:

Rapport: Taaldenken in spel – een professionaliseringstraject. Kijkwijzer bij de 10 kernelementen.

Contactpersoon: Marianne Boogaard

Zie ook: www.taal-in-spel.nl

Samenwerkingspartners: Taaldenken.nu, IPabo (Amsterdam), Marnix Academie (Utrecht), Columbus Junior (Twente), Spelenderwijs (Utrecht)