Toekomstgericht onderwijs.
Werken aan zelfsturing, creativiteit, kritisch denken en verantwoordelijkheid in het VO.
Werken aan zelfsturing, creativiteit, kritisch denken en verantwoordelijkheid in het VO.
In het onderzoek ‘Toekomstgericht onderwijs’ naar het werken aan ‘andere doelen’ hebben tien innovatieve en innoverende scholen zelf onderzoek gedaan naar zelfsturing, creativiteit kritisch denken en sociale verantwoordelijkheid. Bij het werken aan deze doelen zijn alle aspecten van het onderwijs in het geding.
Met zelfsturing doelen scholen op een wijze van leren waarbij leerlingen de regie nemen over hun eigen leerproces en verantwoordelijkheid nemen voor hun werk. Concreet betekent dat: zelfstandig aan het werk gaan en blijven, keuzes maken en doelen stellen, plannen, leerstrategieën toepassen, op het eigen leerproces reflecteren zodat je weet waar je staat, hulp kunnen vragen als dat nodig is en doorzetten. Deze vaardigheden vindt men belangrijk omdat ze nodig zijn om op school goed te functioneren. De veronderstelling is ook dat meer zelfsturing zal leiden tot meer ‘eigenaarschap’ en betrokkenheid bij leerlingen en uiteindelijk tot betere leerresultaten.
Met creativiteit wordt, aansluitend bij recente definities, niet uitsluitend gedoeld op kunstzinnigheid maar vooral ook op een creatieve en innovatieve manier van denken. Creativiteit in die betekenis is niet een kwestie van een gegeven talent, maar een vermogen dat alle leerlingen kunnen ontwikkelen.
Kritisch denken verwijst niet alleen naar logisch redeneren en argumenteren, maar ook naar open en kritisch naar de samenleving kijken.
Sociale verantwoordelijkheid heeft betrekking op het bewustzijn van leerlingen van hun plek en rol in de groep en de wereld (wereldburgerschap).
De praktijkonderzoeken bevestigen om te beginnen een van de conclusies uit onze eerste deelrapportage: bij werken aan ‘andere doelen’ zijn alle aspecten van het onderwijs in het geding. De strategieën die de consortiumscholen kozen voor het werken aan zelfsturing, creativiteit, kritisch denken en sociale verantwoordelijkheid illustreren dat. Sommige strategieën betreffen de organisatie van het onderwijs (teamteaching in een werkzaal, werken met leerarrangementen), andere het curriculum (nieuwe opdrachten, speciale vakken en activiteiten), en weer andere de rol van de docent (coaching, begeleiding).
Het doel van de praktijkonderzoeken was vooral om tot inzichten te komen waar de betrokken scholen zelf iets aan zouden hebben . De inventariserende fase van de onderzoeken leverde de scholen al veel inzichten op om hun onderwijs te verbeteren, bijvoorbeeld inzicht in de ondersteuningsbehoeften van docenten bij het begeleiden van leerlingen die zelfsturend werken. De vraag naar de werkbaarheid (practicality) van de onderzochte strategieën leverde concrete suggesties voor verbetering op, bijvoorbeeld: betrek ouders bij de coachingaanpak, formuleer leertaken zo dat leerlingen meer keuzevrijheid hebben.
Ook andere scholen kunnen van de aanpak, ervaringen en inzichten van de tien scholen leren. De onderzoeken resulteerden in een scala van voorbeelden van strategieën voor het werken aan ‘andere doelen’. Algemene noties als het bevorderen van zelfsturing en creativiteit krijgen daarmee concrete invullingen. Het grootste deel van de praktijkonderzoeken richtte zich op zelfsturing. De voorbeelden betreffen onder andere teamteaching in een werkzaal, het werken met leerarrangementen waarin leerlingen veel keuzevrijheid hebben, en een open authentieke opdracht voor leerlingen.
Sommige onderzoeken leverden ook inzichten op meer conceptueel niveau op, zoals voorwaarden voor teamteaching op verschillende niveaus en vijf elementen van leertaken (doelen, samenwerking, begeleiding, keuzemogelijkheden en reflectie op de uitvoering van leertaken) die relevant zijn voor het bevorderen van zelfsturing.
Kenmerkend voor scholen die met onderwijsvernieuwing bezig zijn, is dat ze bezig blijven met de vraag hoe ze hun onderwijs kunnen verbeteren en zich verder kunnen ontwikkelen. Deze rapportage laat zien dat onderzoek eraan kan bijdragen dat op een onderbouwde manier te doen.
Het onderzoek ‘Toekomstgericht onderwijs’ werd gesubsidieerd door het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO). Voor deze rapportage experimenteerden tien scholen voor voortgezet onderwijs gedurende anderhalf jaar in het kader van dit onderzoek met strategieën voor het werken aan ‘andere doelen’ en deden daar zelf onderzoek naar, met begeleiding van een onderzoeker van het Kohnstamm instituut en de UvA.
Karssen, M., Heemskerk, I.M.C.C., (2018). Opbrengsten van toekomstgericht onderwijs. Rapport 1007, ISBN 94-6321-072-0, Amsterdam: Kohnstamm Instituut
Volman, M., Raban, A., Heemskerk, I., Ledoux, G. & Kuiper, E. (2018). Toekomstgericht onderwijs. Doelen en werkwijzen van innovatieve VO-scholen. Rapport 993, ISBN 94-6321-053-9, Amsterdam: Kohnstamm Instituut.
website Toekomstgericht onderwijs
Didactief online: Veel innovatieve scholen zijn succesvol en bewust bezig
Het Kohnstamm Instituut doet onderzoek op het gebied van onderwijs, opleiding, opvoeding en jeugdhulp. Wij zijn gespecialiseerd in opdrachtonderzoek en komen voort uit de Universiteit van Amsterdam.
Wij gebruiken cookies uitsluitend om uw gebruiksgemak te vergroten en om het gebruik van de website te analyseren. Ons Privacybeleid.
OKWe may request cookies to be set on your device. We use cookies to let us know when you visit our websites, how you interact with us, to enrich your user experience, and to customize your relationship with our website.
Click on the different category headings to find out more. You can also change some of your preferences. Note that blocking some types of cookies may impact your experience on our websites and the services we are able to offer.
These cookies are strictly necessary to provide you with services available through our website and to use some of its features.
Because these cookies are strictly necessary to deliver the website, refusing them will have impact how our site functions. You always can block or delete cookies by changing your browser settings and force blocking all cookies on this website. But this will always prompt you to accept/refuse cookies when revisiting our site.
We fully respect if you want to refuse cookies but to avoid asking you again and again kindly allow us to store a cookie for that. You are free to opt out any time or opt in for other cookies to get a better experience. If you refuse cookies we will remove all set cookies in our domain.
We provide you with a list of stored cookies on your computer in our domain so you can check what we stored. Due to security reasons we are not able to show or modify cookies from other domains. You can check these in your browser security settings.
We also use different external services like Google Webfonts, Google Maps, and external Video providers. Since these providers may collect personal data like your IP address we allow you to block them here. Please be aware that this might heavily reduce the functionality and appearance of our site. Changes will take effect once you reload the page.
Google Webfont Settings:
Google Map Settings:
Google reCaptcha Settings:
Vimeo and Youtube video embeds:
You can read about our cookies and privacy settings in detail on our Privacy Policy Page.
Privacy