Hebben getalenteerde vwo-leerlingen profijt van versnelde of verrijkte programma’s?

Pilot voor getalenteerde vwo-ers

Vanaf schooljaar 2016/17 tot 2020/21 kregen scholen de mogelijkheid om zich aan te melden voor de pilot versneld en/of verrijkt vwo (VVV). 38 scholen deden dit, waarmee zij de mogelijkheid kregen om lesstof uit de bovenbouw te verschuiven naar de onderbouw, en daardoor een speciaal vijfjarig vwo-programma (versneld vwo) of zesjarig vwo-programma (verrijkt vwo) te bieden aan groepen getalenteerde leerlingen.

Leerlingen uitdagen en talenten optimaal benutten

Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen wilde hiermee scholen meer ruimte bieden in de inrichting van hun vwo-onderwijs, zodat getalenteerde leerlingen meer uitgedaagd worden en hun talenten optimaal kunnen ontdekken en ontwikkelen. Het Kohnstamm Instituut evalueerde de pilot voor OCW met een combinatie van kwalitatief en kwantitatief onderzoek.

Leerlingen blijven gemotiveerd

Uit de effectmetingen komt naar voren dat VVV-leerlingen hogere schoolprestaties behalen dan leerlingen in het reguliere vwo. En VVV-leerlingen vervelen zich minder en zijn meer gemotiveerd voor school in vergelijking tot de controlegroep. Mogelijk is dit een groepseffect, voortkomend uit de voorafgaande selectie van VVV-leerlingen. We zien echter ook dat de genoemde verschillen consistent zijn bij herhaalde metingen. Daarmee lijkt de Beleidsregel VVV het beoogde doel te bereiken, namelijk dat getalenteerde leerlingen door VVV-trajecten meer uitgedaagd worden en zich niet gaan vervelen en gedemotiveerd raken voor school.

De resultaten van de vragenlijstonderzoeken en casestudy bij schoolleiders, docenten, VVV-leerlingen en hun ouders, ondersteunen deze conclusies.

Duurzame ontwikkeling versnelde en verrijkte trajecten

Scholen slagen erin om versnelde en verrijkte trajecten op te zetten en uit te voeren, al zijn er wel wat knelpunten in relatie tot de planning en roosters van deze maatwerktrajecten. Toch zijn alle betrokkenen overwegend tevreden, en het lukt leerlingen om eventuele obstakels op dit vlak zelf goed op te pakken en daar ook weer van te leren. De scholen die deelnemen aan de regeling willen er dan ook graag mee verder.

Selectie een fingerspitzengefühl

Selectieprocedures voor de VVV-programma’s zijn verschillend ingericht. Scholen hanteren hierbij vooraf opgestelde selectiecriteria vooral met betrekking tot leerprestaties en leerhouding van de leerlingen. Ze kijken hierbij naar verschillende bronnen, bijvoorbeeld naar informatie vanuit het basisonderwijs. Als het gaat om de kenmerken van leerlingen die nodig zijn om een verrijkt of versneld traject te kunnen volgen, is het uiteindelijk meer een fingerspitzengefühl, dan een perfect lijstje criteria. Leerlingen krijgen de kans om het te proberen, en als het niet lukt kunnen ze zonder grote problemen weer mee in het regulier onderwijs. Dit laatste was overigens een voorwaarde van het ministerie voor deelname aan de pilot.

Verrijkt traject bereikt meer leerlingen dan versneld traject

Vooral met de verrijkte trajecten worden relatief veel leerlingen bereikt. We zien dat scholen deze trajecten ook vaker aan een bredere groep leerlingen aanbieden, en minder vasthouden aan vooraf opgestelde selectiecriteria.

Meer informatie

Heemskerk, I.M.C.C., Meijer J. & Elshof, D. (2021). Hebben getalenteerde vwo-leerlingen profijt van versnelde of verrijkte programma’s? Rapportage evaluatie Pilot versneld en/of verrijkt vwo. Amsterdam: Kohnstamm Instituut. (Rapport 1065, projectnummer 40744)

Contactpersoon: Dorothé Elshof