Huisvesting als vraagstuk bij jeugdhulp in gezinsvormen

In 2009 hebben de Verenigde Naties richtlijnen voor ‘alternatieve zorg’ aan kinderen vastgesteld. Hierin is vastgelegd dat kinderen en jongeren het recht hebben om bij hun eigen ouders op te groeien. Alleen als dat echt niet kan, moet er een andere passende oplossing worden gevonden, zoveel mogelijk in een gezinsomgeving, waarmee wordt bedoeld in pleeggezinnen of gezinshuizen.

Onderdeel van inclusieve gezinsgerichte zorg is het samenplaatsen van zusjes en broertjes wanneer ze uit huis worden geplaatst. Uit recent onderzoek van de Universiteit van Amsterdam in opdracht van WODC is echter gebleken dat dit niet altijd gebeurt (Stolwijk et al., 2021).

SOS Kinderdorpen verzoekt Kohnstamm Instituut en de Universiteit van Amsterdam daarom om een vervolgonderzoek met als doel het verkrijgen van inzicht in de problematiek, schaal en oplossingen met betrekking tot huisvesting als reden voor het niet samenplaatsen van broertjes en zusjes na uithuisplaatsing:

• Huisvesting speelt een rol in de argumentatie voor het samenplaatsen van broertjes en zusjes.
• Die rol verschilt tussen regio’s, gemeenten en jeugdzorgaanbieders.
• Deels spelen overkoepelende factoren een rol, zoals beschikbaar aanbod van geschikte huisvesting en beschikbaar woonoppervlak, en deels factoren die verschillen per regio, gemeente of aanbieder.
• In stedelijke context is de woonruimte per vierkante meter over het algemeen meer beperkt dan in niet-stedelijke context en zouden richtlijnen niet zonder meer uit moeten sluiten dat kinderen samen een kamer delen.
• Naast beschikbaar woonoppervlak speelt het huisvestingsbeleid per gemeente een rol in het al dan niet samenplaatsen van broertjes en zusjes bij uithuisplaatsing. De ene gemeente is wel actief met hulp bij verbouwing of aanpassen van huisvesting (vergunningverlening, financiële tegemoetkoming), de andere niet.
• Hiernaast verschilt het beleid per jeugdhulporganisatie eveneens: de ene jeugdhulpaanbieder weet wel aanvullende financiering te organiseren, bijvoorbeeld via goede-doelen-stichtingen, de andere niet.
• Fiscaliteit speelt een belangrijke rol. De verschillen in fiscale aspecten zijn aanzienlijk per vorm van ingekochte jeugdhulp, daarmee verschillend per gemeente, en ook verschillend per huisvestingssituatie in pleeggezinnen of gezinshuizen. Meer en snellere duidelijkheid over fiscale gevolgen bij plaatsingsprocessen of concrete ondersteuning hierbij is nodig.
• De opvoedbelasting die gepaard gaat met het samenplaatsen van vier kinderen en meer, is een aangrenzend vraagstuk dat van grote invloed is en vraagt om praktische ondersteuning enerzijds (oppas, vervoer, steungezinnen en deeltijdzorg) en beschikbare woonruimte of hulp bij het realiseren hiervan anderzijds.

Al met al geven de verschillen tussen gemeenten en tussen jeugdhulpaanbieders te denken: er is sprake van een relatief grote mate van willekeur voor de kinderen in kwestie in Nederland.
Gezien het leed dat gepaard gaat met het uiteenvallen van gezinnen en uithuisplaatsingen van kinderen is het belangrijk dat ontzorgen en ondersteunen van gezinnen in nood, en van pleeggezinnen en gezinshuizen, als belangrijk onderwerp concreet wordt opgepakt. Wanneer broertjes en zusjes dan ook nog gescheiden worden geplaatst waar dat niet wenselijk is, verhoogt dit de urgentie waarmee ministeries en gemeenten het concreet ondersteunen en ontzorgen kunnen oppakken.

Meer informatie

Van Binsbergen, M.H., Lourens, J. & Van der Put, C. (2023). Huisvesting als vraagstuk bij jeugdhulp in gezinsvormen. Onderzoek in opdracht van SOS Kinderdorpen naar samenplaatsen van broertjes en zusjes na uithuisplaatsing. Amsterdam: Kohnstamm Instituut. Rapport 1103.

Contactpersoon: Marion van Binsbergen

Zie ook: Gescheiden plaatsing van broers en zussen bij gezamenlijke uithuisplaatsing

Samenwerkingspartner: Universiteit van Amsterdam: dr. Claudia van der Put