Stagediscriminatie in het mbo onder de radar

Het Stagepact mbo 2023–2027 formuleert een duidelijke gezamenlijke ambitie: stagediscriminatie moet worden tegengegaan en uiteindelijk uitgebannen. In onderzoek dat Kohnstamm Instituut, Verwey-Jonker Instituut en Movisie hebben uitgevoerd in opdracht van het ministerie van OCW, is onderzocht hoe deze ambitie in de praktijk vorm krijgt bij mbo-instellingen en leerbedrijven. Het onderzoek laat zien dat er betrokkenheid en bereidheid is om stagediscriminatie aan te pakken, maar ook dat de uitvoering nog in ontwikkeling is en versterking behoeft.

Onderzoeksaanpak

Het onderzoek is uitgevoerd met een mixed-methods aanpak, bestaande uit deskresearch, een literatuurscan, vragenlijsten en diepte-interviews. In totaal zijn zestig interviews afgenomen: dertig met stagebegeleiders en onderwijsprofessionals in het mbo en dertig met vertegenwoordigers van leerbedrijven. Daarnaast zijn de verschillende onderzoeksresultaten in samenhang geanalyseerd in een synthesestudie. In 2026 volgt een vervolgonderzoek met dezelfde methoden om veranderingen over de tijd te volgen.

De grens tussen discriminatie, pesten of ander grensoverschrijdend

Uit het onderzoek blijkt dat zowel mbo-opleidingen als leerbedrijven stagediscriminatie serieus nemen en zich verantwoordelijk voelen voor een veilige en eerlijke leeromgeving voor studenten. Tegelijkertijd blijkt dat kennis over wat stagediscriminatie precies inhoudt nog niet voldoende is. Onderwijsprofessionals en praktijkbegeleiders hebben doorgaans een globaal beeld van discriminatie, maar ervaren onzekerheid over waar de grens ligt tussen discriminatie, pesten of ander grensoverschrijdend gedrag. Met name subtiele vormen, zoals microagressies en impliciete uitsluiting, worden niet altijd herkend. Bij leerbedrijven is de kennis over stagediscriminatie en het Stagepact vaak nog beperkter, wat het lastig maakt om risico’s tijdig te signaleren.

“Bij ons komt het niet voor”

Een belangrijk inzicht is dat veel betrokkenen ervan uitgaan dat stagediscriminatie binnen hun eigen organisatie niet of nauwelijks voorkomt. Deze overtuiging kan onbedoeld belemmerend werken, omdat het de urgentie om actief beleid te ontwikkelen en duidelijke normen te stellen vermindert. Vooral bij leerbedrijven leeft vaak het idee dat discriminatie vooral in andere sectoren of organisaties speelt. Daarnaast komt het voor dat studenten (deels) verantwoordelijk worden gehouden voor discriminatie-ervaringen, wat het risico op ‘victim blaming’ vergroot.

Structurele voorlichting

Mbo-opleidingen investeren vaak veel in begeleiding bij het zoeken naar een stage. Toch krijgt structurele voorlichting over stagediscriminatie en het melden daarvan nog niet overal een vaste plek in het onderwijsprogramma. Ongeveer de helft van de opleidingsteams biedt deze voorlichting structureel aan. Positief is dat veel mbo-instellingen inmiddels meldpunten voor stagediscriminatie hebben ingericht. Tegelijkertijd blijkt uit de interviews dat niet alle studenten deze meldpunten weten te vinden of bekend zijn met de bijbehorende procedures, wat het gebruik ervan beperkt.

Expliciet beleid tegen stagediscriminatie en objectieve selectiecriteria

Ook op beleidsniveau zijn er ontwikkelpunten. Bij leerbedrijven ontbreekt vaak een expliciet beleid tegen stagediscriminatie en het Stagepact was daar onbekend bij de respondenten uit dit onderzoek. Selectie van stagiairs vindt regelmatig plaats op basis van een ‘klik’, een informele werkwijze die begrijpelijk is vanuit de praktijk, maar die onbedoeld de kans op discriminatie kan vergroten. Binnen mbo-opleidingen is beleid tegen stagediscriminatie eveneens nog niet overal uitgewerkt en objectieve stagematching wordt vooralsnog door een minderheid toegepast.

Aanbevelingen

Het onderzoek laat zien dat de huidige aanpak vooral bestaat uit waardevolle, maar vaak losse initiatieven. Voor verdere versterking zijn meerdere aandachtspunten van belang, zoals het vergroten van kennis over stagediscriminatie, het verbeteren van signalering, het structureel voorbereiden van studenten en het stimuleren van duidelijk en uitvoerbaar beleid bij zowel mbo-opleidingen als leerbedrijven. Daarnaast is meer kennis nodig over welke aanpakken effectief zijn en welke juist minder bijdragen aan het tegengaan van stagediscriminatie. Deze bevindingen bieden aanknopingspunten om de gezamenlijke ambitie van het Stagepact verder te versterken en om stappen te zetten naar een inclusievere en eerlijkere stagepraktijk voor mbo-studenten.

Meer informatie

Petit, R., Conijn, J., Carrión Braakman, I., Felten, H., & De Winter-Koçak, S. (2025). Stagediscriminatie onder de radar: onderzoek naar het tegengaan van stagediscriminatie bij mbo-opleidingen en leerbedrijven. Amstelveen: Kohnstamm Instituut, Utrecht: Verwey-Jonker Instituut, Utrecht: Movisie. Rapport 1146.

Contactpersonen:
Régina Petit
Judith Conijn
Illa Carrión Braakman

Samenwerkingspartners:
Suzan de Winter-Koçak (Verwey-Jonker Instituut)
Hanneke Felten (Movisie)