Burgerschap in het basisonderwijs. Technisch rapport Peil.Burgerschap 2020
Nationaal peilingsonderzoek burgerschapscompetenties en burgerschapsonderwijs in groep 8
Auteurs
Slijkhuis, E.G.J., Van der Veen, I., Walet, L., Ritzema, E.S., De Boer, H., Kuijpers, R.E., Naayer, H.M., Hemker, B.T., Stronkhorst, E., Lampe, T.T.M., Dijkstra, A.B. (2021)
RAPPORT: 21-5
Ruimte voor verbetering burgerschapscompetenties
Het niveau van burgerschapscompetenties, burgerschapskennis en -houdingen van groep 8-leerlingen blijkt anno 2020 niet onverdeeld gunstig. Zo beantwoordde een kwart van de leerlingen driekwart van de kennisvragen fout. Een kwart de leerlingen beantwoordde ten minste de helft van de kennisvragen goed. Het niveau van burgerschapskennis van leerlingen blijkt vergeleken met 2009 wat lager. De meerderheid van de leerlingen scoort relatief laag op burgerschapshoudingen.
Omvangrijk onderzoek in het basisonderwijs
Dit blijkt uit Peil.burgerschap, een omvangrijk onderzoek, uitgevoerd door de afdeling Pedagogische en Onderwijswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam, het Kohnstamm Instituut, het GION van de Rijksuniversiteit Groningen en het Cito. Aan het onderzoek deden 2.237 groep 8-leerlingen mee van 94 basisscholen. Gegevens zijn verzameld onder leerlingen, leerkrachten en schoolleiders. Peil.burgerschap geeft inzicht in de burgerschapscompetenties van leerlingen en het burgerschapsonderwijs aan het einde van het basisonderwijs. Het maakt onderdeel uit van Peil.onderwijs: een serie periodieke onderzoeken onder de regie van de Inspectie van het Onderwijs naar domeinen van onderwijskwaliteit.
Burgerschapsonderwijs weinig planmatig
De kans op effectief burgerschapsonderwijs is groter als burgerschap een structureel onderdeel is van het onderwijs. Uit het onderzoek blijkt dat de randvoorwaarden hiervoor over het algemeen nog niet op orde zijn: het burgerschapsonderwijs is vaak weinig planmatig en er ontbreekt een uitgewerkte visie en inzicht in resultaten van de inspanningen. Leerdoelen met betrekking tot burgerschap zijn vaak globaal geformuleerd en weinig uitgewerkt. Ruim de helft van de leerkrachten geeft aan leerresultaten met betrekking tot burgerschap niet bij te houden. De helft van de leerkrachten die dit wel doet, gebruikt de informatie niet voor de inrichting van het onderwijs. Een belangrijk aspect dat goed op orde lijkt is een open en positief schoolklimaat. Zowel leerlingen als leerkrachten oordelen over het algemeen positief over de sfeer in de klas en op school. Op scholen is er veel goede wil om het burgerschapsonderwijs te versterken. De nieuwe wet die met ingang van schooljaar 2021/2022 van kracht werd, beoogt voor een verduidelijking van de burgerschapsopdracht te zorgen.
Positievere burgerschapshoudingen bij ruimte voor discussie in de klas
Burgerschapshoudingen van leerlingen zijn wat positiever als er in de klas gemiddeld meer ruimte is voor discussie, de beleving van de relatie met de leerkracht en klasgenoten goed is en naarmate de leerkracht meer aandacht geeft aan het omgaan met (sociale, religieuze, culturele en seksuele) verschillen. Burgerschapsactiviteiten die leerlingen in de bovenbouw op school hebben gedaan en activiteiten die te maken hebben met debat en politiek die dicht bij de leerling zelf staan (zoals sport, muziek en in de buurt) hangen licht positief samen met burgerschapskennis. Ook wanneer leerkrachten zich beter voorbereid voelen om les te geven over het politieke systeem, is de burgerschapskennis van hun leerlingen wat hoger.
Meer informatie
Slijkhuis, E.G.J., Van der Veen, I., Walet, L., Ritzema, E.S., De Boer, H., Kuijpers, R.E., Naayer, H.M., Hemker, B.T., Stronkhorst, E., Lampe, T.T.M., Dijkstra, A.B. (2021). Burgerschap in het basisonderwijs. Technisch rapport Peil.Burgerschap 2020. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam.
Contactpersoon: Ineke van der Veen
Samenwerkingspartners: Afdeling POW van de Universiteit van Amsterdam, GION Rijksuniversiteit Groningen en Cito
Zie ook:
https://www.onderwijsinspectie.nl/onderwerpen/peil-onderwijs/burgerschap-einde-bo-2019-2020
https://www.trouw.nl/binnenland/burgerschapsonderwijs-is-meer-dan-een-les-over-oekraine~bc044f081/
deel deze pagina
Onderzoeken en publicaties
Partners en samenwerkingen
Kohnstamm Instituut
Het Kohnstamm Instituut doet onderzoek op het gebied van onderwijs, opleiding, opvoeding en jeugdhulp. Wij zijn gespecialiseerd in opdrachtonderzoek en komen voort uit de Universiteit van Amsterdam.
