Aanpak gericht op inzet en vooruitgang motiveert elke leerling beter dan focus op prestaties

Leerlingen tonen meer inzet en presteren beter als docenten hun autonomie ondersteunen. En als leraren de prestaties van leerlingen beoordelen op grond van hun inzet en individuele vooruitgang, heeft dat een positieve invloed op hun motivatie. Dat geldt voor alle leerlingen ongeacht hun sociale of etnische achtergrond.

Leerkrachten hebben veel te maken met verschillen tussen leerlingen, niet alleen op cognitief gebied maar ook op sociaaleconomisch en etnisch gebied. Die verschillen kunnen het leraren lastig maken om alle leerlingen goed te motiveren. Veel docenten hebben daarom ook behoefte aan richtlijnen hoe zij kunnen omgaan met de toenemende diversiteit in hun klassen.

De motivatie van leerlingen voor school wordt echter nauwelijks bepaald door hun sociaaleconomische achtergrond. En leerlingen uit etnische minderheidsgroepen zijn over het algemeen even gemotiveerd als, of gemotiveerder dan, autochtone leerlingen. Dit blijkt uit een door het NRO gefinancierde praktijkgerichte studie van het Kohnstamm Instituut en de afdeling Pedagogiek, Onderwijskunde en de Lerarenopleiding van de Universiteit van Amsterdam.

In deze studie werd internationale en nationale literatuur in kaart gebracht over eventuele verschillen in motivatie van leerlingen naar sociaaleconomische status en etniciteit en over de rol van de docent bij het motiveren van leerlingen met verschillende sociale of etnische achtergrond of prestatieniveaus. Om de resultaten zo relevant mogelijk voor de praktijk te maken werd gesproken met docenten uit het primair, voortgezet onderwijs en mbo, en met docenten van lerarenopleidingen.

Meer autonomie vergroot motivatie

Zowel niet-westers allochtone als autochtone leerlingen zijn gemotiveerder wanneer leerkrachten hun autonomie ondersteunen. Dat wil zeggen dat leraren rekening houden met gevoelens en opvattingen van de leerlingen, en hen informatie en keuzeruimte geven. Ook oefenen ze weinig controle en druk uit. Als leerlingen autonomie ervaren, vergroot dat niet alleen hun motivatie maar heeft dat bovendien een gunstig effect op hun inzet en prestaties.

Betere prestaties met leergerichte aanpak

Bij alle leerlingen beïnvloedt een leergerichte aanpak hun motivatie en prestaties positief. Leraren beoordelen met deze aanpak de prestaties op basis van getoonde inzet en individuele vooruitgang van leerlingen. Ook leidt een leergerichte aanpak tot minder vermijdingsgedrag dan een prestatiegerichte aanpak waarbij prestaties van leerlingen onderling worden vergeleken en vooral hoge cijfers worden beloond.

Toetsen als middel om te leren

De ondervraagde leraren merkten op dat leerlingen vooral extrinsiek gemotiveerd zijn, maar dat werd niet in de literatuur gevonden. De leraren vinden het lastig om leerlingen intrinsiek te motiveren, omdat het schoolsysteem volgens hen erg gericht is op toetsen en cijfers. Wat kan helpen, is toetsen niet te gebruiken als beoordelingsinstrument maar als middel om kinderen zo veel mogelijk te laten leren. En een cijfer kan helpen om te reflecteren op wat de leerling heeft geleerd. Het gebruik van toetsen en cijfers kan dus omgebogen worden naar een meer leergerichte aanpak.

Meer informatie

Contactpersoon: Ineke van der Veen

Samenwerkingspartners: Afdeling Pedagogiek, Onderwijskunde en de Lerarenopleiding, Universiteit van Amsterdam