Health, Literacy and Educational Attainment

De relatie tussen onderwijs en gezondheid is stevig verankerd, d.w.z. de correlatie tussen onderwijs en gezondheid is wetenschappelijk vastgesteld en breed bestudeerd. Goed onderwijs gaat samen met een goede gezondheid, en verschillen in gezondheid en onderwijsprestaties zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Of de relatie al dan niet causaal is, is niet eenvoudig te beantwoorden.

Onderwijsniveau als voorspeller van gezondheid

Tal van onderzoeken documenteren dat een ‘hoger’ opleidingsniveau (vaak gemeten als aantal jaren aaneengesloten formeel onderwijs) een positief verband houdt met een langer leven en een betere gezondheid gedurende het hele leven. Maar ook het omgekeerde geldt: uitval van onderwijs of relatief weinig onderwijs hangt samen met gezondheidsproblemen en vroegtijdige sterfte.
Het meten van de oorzakelijke verbanden tussen onderwijs en gezondheid is echter een grotere uitdaging. De wisselwerking tussen gezondheid en onderwijs verdient veel meer aandacht. Deze wisselwerking is een belangrijk maar braakliggend terrein van interdisciplinair onderzoek.

Gevolgen van prenatale- en vroegkinderlijke gezondheid op onderwijsresultaten

Wel zijn de langdurige gevolgen van prenatale- en vroegkinderlijke gezondheid op onderwijsresultaten duidelijk gedocumenteerd, ook in studies die uitspraken over oorzaak en gevolg toestaan. Maar er is tot nu toe minder aandacht geweest voor intersectoraal onderzoek om de specifieke mechanismen en effecten te onderzoeken die leiden tot gezondheidsverschillen en onderwijsachterstanden, en na te gaan hoe nadelige effecten cross-sectoraal en tijdig kunnen worden voorkomen of verlicht.

Welke mechanismen maken onderwijs of geletterdheid tot een functie van gezondheid?

Daarnaast is er wetenschappelijk onderzoek nodig om de oorzakelijke mechanismen fijnmaziger te onderzoeken door de gezondheid in het latere leven, te koppelen aan factoren in de kindertijd en de gehele schoolperiode, die daaraan voorafgaat.  Welke mechanismen maken onderwijs of geletterdheid tot een functie van gezondheid?
Een beter begrip van de wisselwerking tussen genetica, epigenetica en omgeving, en hun gecombineerde effecten op gezondheid, onderwijsuitkomsten en bestaanszekerheidskansen, is een ander terrein waarop trans disciplinair onderzoek kan bijdragen aan de bestaande literatuur in de geneeskunde, neurowetenschappen, gezondheidswetenschappen en pedagogische- en onderwijswetenschappen.

Onderzoek loopt, maar in Nederland nog niet op een schaal zoals dat internationaal gebeurt

Onderzoek dat de oorzakelijke relatie tussen gezondheid en onderwijs bestudeert neemt internationaal snel toe. Theoretische constructen als health literacy (gezondheidsvaardigheden) hebben belangrijke richting gegeven aan onderzoek dat fijnmaziger zicht geeft op determinanten van gezondheid. De wederkerige relatie tussen geletterdheid en gezondheid is definitief gelegd. In Health, Literacy and Educational Attainment is op basis van dit construct op een rij gezet wat onderzoek vanuit verschillende wetenschapsdisciplines naar voren brengt in verband met taalonderwijs en geletterdheid, in relatie tot gezondheidsverschillen.

Duidelijk wordt dat er discipline overstijgend veel meer mogelijkheden zijn voor onderzoek op dit gebied, dat niet alleen beter richting geeft aan de samenhang tussen onderwijs, geletterdheid en gezondheid, maar ook aan gecombineerde methoden voor tijdige preventie en interventie op gezondheidsverschillen via (taal)onderwijs.

Meer informatie

Van Binsbergen, M.H. & Groff, C., m.m.v. Vanneste-Van Zandvoort, Y.T.M., Van Gelderen, A., Wessels, E-J. (2023). Health, Literacy and Educational Attainment. A Rapid Cross-disciplinary Review of the Literature on (Low) Health Literacy across the Lifespan. Amsterdam: Kohnstamm Instituut; Utrecht: Nederlands Centrum Jeugdgezondheid. Rapport 1100.

Contactpersonen:
Marion van Binsbergen
Cynthia Groff

Zie ook:
flyer Health, Literacy and educational attainment (Nederlands)
flyer Health, Literacy and educational attainment (English)

Van Binsbergen, M.H., Lalihatu, E.S., Rosema, K.W., m.m.v. Vanneste-van Zandvoort, Y.T.M., Wessels, E-J. (2024). Over de relatie tussen gezondheid en onderwijs. Positieve gezondheid, health literacy en geletterdheid. Amsterdam: Kohnstamm Instituut; Utrecht: Nederlands Centrum Jeugdgezondheid. Rapport 1110.

Samenwerkingspartner:
Nederlands Centrum Jeugdgezondheid: Dr. Yvonne Vanneste-van Zandvoort, Ellen-Joan Wessels