Impulsen voor vernieuw(en)d onderwijs

De InnovatieImpuls Onderwijs (IIO) is in 2010 gestart als subsidieregeling voor scholen in het primair en voortgezet onderwijs met als doel te experimenteren met nieuwe vormen van aanpak van het onderwijsleerproces die kunnen leiden tot grotere arbeidsproductiviteit binnen scholen. Zo’n 150 scholen, po en vo, zijn aan de slag gegaan met andere groeperingsvormen, andere onderwijsgevenden, een andere rol van  leerlingen in hun onderwijsproces, en ICT c.q. e-didactiek. Het Kohnstamm Instituut en de Hogeschool van Amsterdam deden in opdracht van CAOP en Kennisland onderzoek naar de opbrengsten van deze onderwijsvernieuwingen voor leraren, leerlingen en scholen. Dit in aanvulling op een onderzoek naar de effecten van de experimenten op arbeidsproductiviteit.

De InnovatieImpuls Onderwijs

De InnovatieImpuls Onderwijs (IIO) is in 2010 gestart als subsidieregeling voor scholen in het primair en voortgezet onderwijs, met als doel te experimenteren met nieuwe vormen van aanpak van het onderwijsleerproces die kunnen leiden tot grotere arbeidsproductiviteit binnen scholen. Zo’n 150 scholen verspreid over het hele land hebben deelgenomen aan een van de vijf experimenten van IIO.

De innovatieve maatregelen die in IIO centraal stonden betrekking op vier aspecten:

• De groepering van leerlingen (heterogene groepen, grotere groepen van leerlingen en het (virtueel) samenbrengen van leerlingen uit verschillende scholen;
• De inzet van ander personeel in het leerproces (collega-leraren, onderwijsondersteuners, studenten en (bovenbouw)leerlingen
• Een zelfstandiger rol van leerlingen bij het kiezen, plannen en uitvoeren van leeractiviteiten.
• De inzet van ICT en e-didactiek

Of de projecten daadwerkelijk leiden tot winst in arbeidsproductiviteit, is onderzocht door SEO Economisch Onderzoek en ResearchNed.

Meer arbeidsproductiviteit wordt ingezet voor onderwijsontwikkeling

Het anders organiseren van onderwijs leidde volgens de betrokkenen bij verschillende experimenten en scholen inderdaad tot meer arbeidsproductiviteit. De tijdwinst die dit opleverde, werd niet vertaald naar het reduceren van het aantal leraren in de school, maar bood de mogelijkheid om ontwikkel- en overlegtijd voor leraren te creëren en maakte het mogelijk meer tijd aan individuele leerlingen te besteden. Daarmee profiteerden leraren direct van de efficiëntiewinst die ze zelf creëerden door het onderwijs anders in te richten.

Leerlingen krijgen anders onderwijs

Die andere inrichting van het onderwijs betekende ingrijpende veranderingen voor leerlingen. Zij werken meer individueel of in kleine groepjes, kunnen op eigen tempo en met een variatie aan bronnen werken, kunnen leerlingen meer een beroep doen op anderen binnen hun leeromgeving (zoals onderwijsassistenten, PALs, externe experts) en worden sterker aangesproken op hun eigen verantwoordelijkheid voor hun eigen leren (en dat van andere leerlingen).

Leraren werken samen en leren samen

In alle projecten werd een belangrijk knelpunt van het onderwijs en het leraarschap aangepakt: het relatieve professionele isolement en het gebrek aan samenwerking van leraren. Leraren werken in de meeste scholen weinig met elkaar samen, door een schoolstructuur waarbij één leraar op één klas staat en lesroosters het bezoeken van elkaars lessen in de weg staat. In de experimenten werd dit isolement op verschillende manieren doorbroken: door leraren met elkaar verantwoordelijk te maken voor het onderwijs aan een grotere groep leerlingen (bij SlimFit en Onderwijsteams) of door leraren te laten samenwerken met collega’s uit andere scholen bij het ontwikkelen, gebruiken en nabespreken van nieuw lesmateriaal. In beide gevallen ontstaat een wederzijdse afhankelijkheid die leidt tot een professionele dialoog.

Het ontwikkelen van nieuwe manieren om onderwijs te arrangeren, bijvoorbeeld door inzet van ICT of onderwijsondersteuners, had invloed op de didactiek van leraren. Nieuwe organisatievormen en nieuwe leermiddelen vroegen om het opnieuw doordenken van de aannames en uitgangspunten voor het leren.

Meer informatie

Samenwerkingspartners:

Kenniscentrum Onderwijs en Opvoeding HvA,HvA Marco Snoek,