Meetinstrumenten voor sociale competenties, metacognitie en advanced skills.

Meetinstrumenten voor sociale competenties, metacognitie en advanced skills: er zijn er al veel, maar nog niet allemaal bruikbaar voor scholen

Het gaat in het onderwijs niet alleen om taal en rekenen, maar ook om vakoverstijgende competenties die nodig zijn voor het functioneren in de samenleving. Voorbeelden zijn sociale en communicatieve vaardigheden, toepassen van leerstrategieën, problemen oplossen, ICT-geletterdheid. In dit onderzoek is nagegaan welke meetinstrumenten er bestaan om het niveau van dit type vaardigheden te bepalen, en hoe bruikbaar deze zijn voor scholen. Ook is nagegaan hoe ze te ordenen zijn vanuit de begrippen sociale competenties, metacognitie en advanced skills.

Voor het meten van sociale competenties zijn er aardig wat instrumenten die goed het domein dekken, psychometrisch voldoende zijn onderzocht en ook al toepasbaar en beschikbaar zijn voor basisscholen en scholen voor voortgezet onderwijs. Dat geldt echter in veel minder mate voor instrumenten die metacognitie meten en nog minder voor instrumenten voor het meten van advanced skills. Dit blijkt uit een recente inventarisatie van de beschikbaarheid en bruikbaarheid van meetinstrumenten op deze drie terreinen, uitgevoerd door het Kohnstamm Instituut.

Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Ook de onderwijsinspectie was bij het onderzoek betrokken, omdat de inspectie geïnteresseerd is in mogelijkheden om vakoverstijgende leeropbrengsten van scholen te meten en in instrumenten die scholen daarvoor zelf kunnen inzetten.

In het onderzoek is gezocht is nationale en internationale databases met informatie over meetinstrumenten. Als leidraad daarbij is  een theoretisch kader opgesteld, waarin de concepten sociale competenties, metacognitie en advanced skills zijn beschreven en geordend. Ook zijn criteria opgesteld voor de selectie van instrumenten. Het gaat om meetinstrumenten voor de leeftijdsgroep 8-18 jaar.

Er is een onderscheid gemaakt tussen A-, B- en C-instrumenten.  A-instrumenten voldoen aan de gestelde criteria en zijn direct bruikbaar in een Nederlandse context. B-instrumenten voldoen gedeeltelijk aan de criteria en zijn nog niet of minder makkelijk bruikbaar, bijvoorbeeld omdat er nog geen Nederlandse vertaling van bestaat of omdat maar een deel van het instrument relevant is voor het onderzochte domein. C-instrumenten voldoen in het geheel niet aan de criteria.

De A- en B-instrumenten zijn in het rapport beschreven. Per instrument worden vermeld de meetpretentie (het te meten begrip), op welke competenties het instrument is gericht (welke schalen en subschalen), de doelgroep, de wijze van afnemen, de wijze van scoring en rapportage, de psychometrische kwaliteit en de verkrijgbaarheid.

Het rapport bevat verder nog informatie over de voor- en nadelen van verschillende soorten meetinstrumenten (vragenlijsten, observaties, portfolio’s, e.d.).  Ook wordt ingegaan op nog aanwezige ‘witte vlekken’ en op mogelijkheden om aanvullende instrumenten te laten ontwikkelen.

Meer informatie

Ledoux, G., Meijer, J., Veen, I. van der, & Breetvelt, I. (2013). Meetinstrumenten voor sociale competenties, metacognitie en advanced skills. Rapport 900. Amsterdam: Kohnstamm Instituut.

Contactpersoon: Guuske Ledoux, Joost Meijer

Zie ook: Eck, E. van, Daalen, M.M. van, & Heemskerk, I.M.C.C. (2011). Soft skills en sociale competenties in het secundair onderwijs. Rapport 859. Amsterdam: Kohnstamm Instituut.

Samenwerkingspartners: Adviseurs bij dit rapport waren Prof. Dr. M. Volman en Prof Dr. G. ten Dam, beide verbonden aan de afdeling Pedagogiek, Onderwijskunde en Lerarenopleiding van de Universiteit van Amsterdam