Op zoek naar excellentie

Drie jaar experimenteren met excellentieonderwijs heeft op mbo-scholen geleid tot een divers palet van onderwijsprogramma’s

Hoe stel je de beste studenten in staat om een hoger niveau van vakmanschap te bereiken? Dat was de kernvraag voor mbo’s die vanaf 2015 aan de slag zijn gegaan met het opzetten, uitvoeren en verbeteren van excellentieprogramma’s. We brachten in kaart hoe de mbo’s de excellentieprogramma’s aanpakken en of excellentieonderwijs leidt tot aantrekkelijke kandidaten voor werkgevers. Drie jaar experimenteren op mbo-scholen heeft geleid tot een divers palet van onderwijsprogramma’s: van verdiepende ketenstages tot levensechte samenwerkingsprojecten met bedrijven of een verzwaard programma met externe bedrijfsopleidingsmodules. Kohnstamm Instituut en Bureau Turf volgden drie scholen in hun zoektocht.

Onderwijs ontwikkelen kost tijd

Het opzetten van excellentieprogramma’s vergt veel tijd en inzet van scholen: docenten enthousiasmeren, lesprogramma’s ontwikkelen en nadenken selectie, beoordeling en beloning van studenten. Gemiddeld genomen is twee jaar na de toekenning van de excellentiemiddelen gestart met een eerste onderwijsaanbod. De vormgeving van de excellentieprogramma’s is dan ook een zoektocht geweest, met een aantal lessen.

Excellentie start bij de docent

Belangrijke les uit één van de programma’s is dat grip krijgen op het begrip excellentie door docenten, een cruciale factor is. Het opzetten van een excellentieprogramma binnen de school vergt een leertraject voor docenten met een cyclisch karakter: wijzer worden, grip krijgen, vormgeven, experimenteren en uitvoeren. De docent maakt daarbij een vergelijkbaar proces door als een (excellente) student.

Kies niet voor minder, maar andere vormen van begeleiding van studenten

Van excellente studenten wordt veel zelfstandigheid verwacht, zowel in het voortraject (aanmelding en selectie) als het programma zelf. Scholen ervaren dat studenten langzaam opstarten en in het begin juist veel begeleiding nodig hebben. Studenten vinden het bijvoorbeeld vaak lastig om hun motivatie goed onder woorden te brengen. Dat vraagt om andere vormen van begeleiding, zoals coaching.

Communiceer expliciet dat het om excellentie gaat

Excellentie wordt betekenisvol als het voor studenten, docenten en bedrijven herkenbaar is. Alle mbo’s worstelen met uitgangspunten van de excellentieregeling (uitdagend onderwijs voor de best presterende studenten) en de eigen wens om álle studenten excellent onderwijs te kunnen bieden. Sommige scholen maken zich vooraf zorgen dat de excellentieprogramma’s leiden tot scheve gezichten bij studenten en docenten. Het is belangrijk om vooraf na te denken over hoe excellentie past binnen de opleiding zodat de meerwaarde daarvan voor docenten en studenten helder is.

Maak excellentie concreet voor werkgevers

Werkgevers hebben (nog) geen concreet beeld bij mbo-excellentieprogramma’s, blijkt uit onderzoek met fictieve cv’s onder 200 werkgevers. Maak het voor werkgevers niet alleen zichtbaar dat een student een excellentieprogramma heeft gevolgd maar vooral wat de student dan heeft gedaan (zoals een extra verdiepende stage of  praktijkopdrachten). Vooral uitblinken in een stage is voor een werkgever een aantrekkelijke vorm; benut daarom de mogelijkheden van stages in excellentieprogramma’s.

Handvatten voor de praktijk

Voor veel scholen blijft het opzetten van excellentieprogramma’s een zoektocht. We delen inspirerende verhalen uit dit project daarom in een boek over kennisontwikkeling, docentprofessionalisering en onderwijsontwikkeling van een van de excellentieprogramma’s uit dit onderzoek: Excellentie is zeg maar niet ons ding. Onderwijs ontwikkelen wél over het programma Brainboost van Landstede.

Meer informatie:

Contactpersoon: Marieke Buisman

Zie ook : Excellentie is zeg maar niet ons ding. Onderwijs ontwikkelen wél over het excellentieprogramma Brainboost van Landstede.

Samenwerkingspartners: Bureau Turf, SBB, Landstede mbo, Nova College, ROC Mondriaan