Sturingsdynamiek in het Voortgezet Onderwijs
Het Nederlandse onderwijs is een typerend voorbeeld van een complex stelsel
Het Nederlandse onderwijs is een typerend voorbeeld van een complex stelsel
Het Nederlandse onderwijsstelsel kent onderwijsbesturen met veel autonomie en veel organisaties die tussen het centrale niveau van het Rijk en het decentrale niveau van de onderwijsbesturen functioneren. In zo’n complex stelsel is sturing een lastige opgave. De overheid wordt eindverantwoordelijk gehouden voor het onderwijs, terwijl veel andere organisaties hun eigen rol en autonomie hebben. Dit blijkt uit onderzoek van Cissy Pater samen met TIAS.
Ook binnen onderwijsinstellingen proberen verschillende actoren direct of indirect invloed uit te oefenen op de onderwijspraktijk. Bijvoorbeeld onderwijsbesturen, Raden van Toezicht, medezeggenschapsraden, schoolleiders, teamleiders en natuurlijk docenten. Zowel op het niveau van het stelsel als binnen onderwijsbesturen is dus sprake van meerdere sturende actoren, die als netwerk een bepaalde sturingsdynamiek ontwikkelen.
Het Kohnstamm Instituut voerde samen met TIAS een onderzoek uit naar hoe sturing werkt in het Nederlandse onderwijs. Een multidisciplinair team verzamelde ruim 160 documenten en interviewde meer dan 200 mensen. In de casestudies is de sturingsdynamiek binnen besturen in respectievelijk het vo en het mbo onderzocht voor de beleidsthema’s (1) taal en rekenen (kwaliteitsbeleid), (2) burgerschapsvorming en (3) de school als lerende organisatie. Dit zijn thema’s waarvoor de centrale overheid in formele zin veel of weinig verantwoordelijkheid heeft en waarop de overheid veel of weinig actief stuurt.
Het onderzoek is opgezet als een meervoudige, geneste casestudie met negen vo-besturen met daarbinnen vijftien scholen en negen mbo-besturen met zeventien onderwijsteams. In elk bestuur zijn interviews gehouden met de medezeggenschapsraad, de Raad van Toezicht, het College van Bestuur, directeuren, teamleiders en docenten. Op basis van gedetailleerde analyses is voor elk beleidsthema in kaart gebracht:
Het eerste rapport beschrijft de sturingsdynamiek in het voortgezet onderwijs, het tweede die in het middelbaar beroepsonderwijs.
Dit onderzoek maakt deel uit van het onderzoeksprogramma ‘Zicht op sturingsdynamiek’. Andere deelprojecten richtten zich op de sturingsdynamiek voor dezelfde beleidsthema’s op het niveau van het stelsel en in het buitenland. Alle gegevens zijn minutieus gecodeerd, geanalyseerd, gecombineerd en geïnterpreteerd.
Ieder beleidsthema kent op stelselniveau een eigen vorm van sturing. Onderwijsbesturen vertalen deze sturing vervolgens binnen hun organisatie. Uit de combinatie van gegevens blijkt dit voor spanningen te zorgen. De typisch Nederlandse ‘lenige netwerksturing’ biedt op stelselniveau veel flexibiliteit en veelzijdigheid. De keerzijde is dat vo- en mbo-besturen voor verschillende beleidsthema’s verschillende strategieën in moeten zetten. Het is vooral het gelijktijdig inzetten van verschillende strategieën die onderwijsorganisaties onder druk zet; het leidt tot sturingsoverload. Doel van de sturing op stelselniveau is het gericht beïnvloeden van de praktijk en de routines binnen onderwijsorganisaties. Het veranderen van routines vraagt van scholen en instellingen tijd, aandacht en middelen. Door de veelheid en de variatie in sturing door de overheid kiezen onderwijsbesturen het vaakst strategieën die de organisatie zo min mogelijk belasten. De resultante van dit samenspel is sociale verspilling.
In een overkoepelend essay en een opiniestuk stellen de onderzoekers oplossingsrichtingen voor onder het mom: Overheid, stuur het onderwijs minder maar beter!
Het onderzoeksproject werd uitgevoerd in opdracht van NRO.
TIAS School for Business and Society, Tilburg University- Prof.dr. Sietske Waslander & prof.dr. Edith Hooge. Lectoraat ‘Public Governance’ Haagse Hogeschool – Dr. Henno Theisens
Waslander, S., Pater, C. (2017). Sturingsdynamiek in het voortgezet onderwijs. Rapport 17-4. Tilburg: TIAS School for Business and Society, Tilburg University.
Waslander, S. m.m.v. Fred Verbeek (2017). Sturingsdynamiek in het middelbaar beroepsonderwijs. Rapport 17-5. Tilburg: TIAS School for Business and Society, Tilburg University.
Het Kohnstamm Instituut doet onderzoek op het gebied van onderwijs, opleiding, opvoeding en jeugdhulp. Wij zijn gespecialiseerd in opdrachtonderzoek en komen voort uit de Universiteit van Amsterdam.
Wij gebruiken cookies uitsluitend om uw gebruiksgemak te vergroten en om het gebruik van de website te analyseren. Ons Privacybeleid.
OKWe may request cookies to be set on your device. We use cookies to let us know when you visit our websites, how you interact with us, to enrich your user experience, and to customize your relationship with our website.
Click on the different category headings to find out more. You can also change some of your preferences. Note that blocking some types of cookies may impact your experience on our websites and the services we are able to offer.
These cookies are strictly necessary to provide you with services available through our website and to use some of its features.
Because these cookies are strictly necessary to deliver the website, refuseing them will have impact how our site functions. You always can block or delete cookies by changing your browser settings and force blocking all cookies on this website. But this will always prompt you to accept/refuse cookies when revisiting our site.
We fully respect if you want to refuse cookies but to avoid asking you again and again kindly allow us to store a cookie for that. You are free to opt out any time or opt in for other cookies to get a better experience. If you refuse cookies we will remove all set cookies in our domain.
We provide you with a list of stored cookies on your computer in our domain so you can check what we stored. Due to security reasons we are not able to show or modify cookies from other domains. You can check these in your browser security settings.
We also use different external services like Google Webfonts, Google Maps, and external Video providers. Since these providers may collect personal data like your IP address we allow you to block them here. Please be aware that this might heavily reduce the functionality and appearance of our site. Changes will take effect once you reload the page.
Google Webfont Settings:
Google Map Settings:
Google reCaptcha Settings:
Vimeo and Youtube video embeds:
You can read about our cookies and privacy settings in detail on our Privacy Policy Page.
Privacy