Evaluatieonderzoek Actieplan Gelijke Kansen 2016

Kohnstamm Instituut onderzocht de doorstroom van studenten van het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) naar het hoger beroepsonderwijs (hbo). Dit deed zij samen met SEO Economisch Onderzoek onder leiding van KBA Nijmegen, in een door NRO gefinancierd onderzoekproject.

Gelijke kansen in het onderwijs

Sinds een aantal jaar staat kansenongelijkheid in het onderwijs op de agenda. Een belangrijke aanleiding is de publicatie van het Onderwijsverslag van de Inspectie van het Onderwijs waarin staat dat de onderwijskansen van kinderen van lager en hoger opgeleide ouders in toenemende mate uit elkaar lopen (Inspectie van het onderwijs, 2016). Ook ander onderzoek signaleert dat gelijke kansen in het Nederlandse onderwijs onder druk staan (zie bijvoorbeeld OECD, 2016), met name voor studenten uit de zogenoemde laagste huishoudinkomens.  Er blijkt sprake van een aanzienlijke opleidingskloof op tal van maatschappelijke domeinen (SCP/WRR, 2014). Het Actieplan Gelijke Kansen bevat beleidsmaatregelen om gelijke kansen in het onderwijs te bevorderen. Dit presenteerde het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap op 31 oktober 2016 (OCW, 2016a).

Onderwijsinterventies voor betere doorstroom

Onderdeel van dit Actieplan is dat onderwijsinstellingen subsidie mogen aanvragen voor interventies die kansengelijkheid bevorderen. Veel interventies bestaan uit een verbetering van overgangen in het onderwijs. De gesubsidieerde interventies zijn gestart in de schooljaren 2017/2018 (tranche 1) en 2019/2020 (tranche 2) en zijn in een meerjarig onderzoek gemonitord en geëvalueerd. De interventies hebben betrekking op vier maatregelen:

1. Doorstroomprogramma’s primair onderwijs (po) – voortgezet onderwijs (vo);
2. Vrijroosteren van leraren voor coaching en begeleiding;
3. Doorstroomprogramma’s vmbo-havo en vmbo-mbo;
4. Verbeteren doorstroom mbo-hbo.

Kohnstamm Instituut rapporteert over de implementatie en evaluatie van maatregel 4: verbeteren doorstroom mbo-hbo.

Studentlabs: bijdrage aan kansengelijkheid?

Voor de doorstroom van mbo naar hbo vinden activiteiten plaats, in maatregel 4 gebundeld onder de naam ‘Studentlabs’. Studentlabs is een verzamelnaam van uiteenlopende activiteiten, met als doel de overgang tussen mbo en hbo soepeler te laten verlopen. Hoewel sommige groepen meer en andere minder gebruik maken van de activiteiten in de studentlabs, is op basis van onderzoek niet op te maken in hoeverre deze studentlabs daadwerkelijk bijdragen aan de specifieke doelstellingen van het Actieplan Gelijke Kansen. In deze zin valt bijvoorbeeld op dat studenten uit de laagste huishoudinkomens significant ondervertegenwoordigd zijn in vergelijking tot de in deze studie gehanteerde groep niet-deelnemers.

Bevorderen van aandacht voor doorstroom, samenwerking mbo-hbo, academische integratie en het studiekeuzeproces

De onderzochte interventies zijn in te delen op basis van twee factoren uit de literatuur die belangrijk zijn voor succesvolle doorstroom mbo-hbo. Ten eerste interventies met betrekking tot goede informatievoorziening (studiekeuze) en ten tweede interventies over een goede sociale integratie van mbo-studenten op het hbo.

Of deze interventies effectief zijn in de praktijk van de studentlabs, is niet vast te stellen. De studentlabs zijn onderdeel van activiteiten die ook zonder subsidie al worden uitgevoerd door scholen. Effectonderzoek is zodoende niet mogelijk.

Opleidingen geven wel aan dat de studentlabs de bewuste aandacht voor goede doorstroom vergroot en de algemene samenwerking tussen mbo-hbo bevordert. Wanneer we studentlabs indelen op basis van de doelen die ze noemen, dan zijn studentlabs meestal gericht op academische integratie en het keuzeproces.

Aandachtspunten voor toekomstig onderzoek naar interventies met oog op kansengelijkheid

Er zijn twee aandachtspunten voor toekomstig onderzoek:

1. Voor effectonderzoek bestaan voorwaarden. Wanneer die voorwaarden afwezig zijn, is (statistisch) effectonderzoek nog niet mogelijk. Vanuit onderzoek naar effectiviteit van interventiemethoden is bekend dat programma-integriteit en interventie-integriteit voorwaarden zijn om effectonderzoek mogelijk maken. Dit wil zeggen: de uitvoering en implementatie van een interventie verloopt zoals bedacht, vergelijkend onderzoek over meerdere settingen is mogelijk en de interventie past in de bredere context van de organisaties waarin de interventie wordt uitgevoerd.
2. De maatregelen in het kader van de subsidieregeling voortkomende uit het Actieplan Gelijke Kansen zijn te weinig gericht geweest op de specifieke groepen die feitelijk werden beoogd.

Meer informatie