Experiment Staatsexamen Nt2 en EDUP

Examen Nederlands struikelblok voor nieuwkomersleerlingen

Het aantal nieuwkomers in het Nederlandse onderwijs is de afgelopen jaren toegenomen en die trend zet door. In het voortgezet onderwijs zijn signalen dat leerlingen met een andere moedertaal dan Nederlands meer moeite hebben met het Centraal Examen (CE) Nederlands dan met andere vakken. Niet alleen vanwege de taal, maar ook vanwege de manier waarop het examen is opgezet. Dit kan een belemmering zijn voor nieuwkomersleerlingen om het diploma te halen of een opleiding te volgen op het niveau dat past bij hun capaciteiten.

Alternatieve examinering nieuwkomers

Een drietal scholen heeft vanuit een eerdere regeling (Regelluwe scholen) geëxperimenteerd met alternatieve examens Nederlands voor nieuwkomers: het Staatsexamen Nt2 niveau I voor vmbo, niveau II voor havo en het EDUP-examen voor vwo. Het ministerie van OCW wil de mogelijkheid voor alternatieve examinering ook beschikbaar maken voor andere scholen in de vorm van een pilot gedurende schooljaren ‘22/’23 tot en met ‘24/’25.  SEO en Kohnstamm Instituut monitoren en evalueren deze pilot.

Vooronderzoek en onderzoeksmethoden

Dit onderzoek betreft de voorstudie. In de voorstudie onderzochten we de examens CE Nederlands, Staatsexamens Nt2 en het EDUP. Dat deden we door middel van deskresearch, literatuurstudie en gesprekken met experts. Ook keken we in de literatuur hoe twee andere landen (Duitsland en Zweden) met examinering van nieuwkomers omgaan. Daarnaast vergeleken we de prestaties van nieuwkomers met die van hun klasgenoten, aan de hand van data van het Centraal Bureau voor Statistiek. Ook vergeleken we hun prestaties op het CE Nederlands met andere eindexamenvakken. Als laatste verzamelden we de ervaringen van de drie scholen die al eerder met de alternatieve examens hebben geëxperimenteerd We interviewden docenten en leerlingen over hun ervaringen. Dat resulteerde in case-beschrijvingen, met uitleg over de schoolspecifieke wijze waarop de drie scholen de alternatieve examinering op school hebben geïmplementeerd.

Staatsexamen Nt2 en EDUP mogelijk beter geschikt voor nieuwkomers

De Staatsexamens Nt2 en het EDUP-examen zijn mogelijk beter geschikt voor nieuwkomers, omdat er in de onderwerpkeuze en het taalgebruik meer rekening wordt gehouden met de anderstalige achtergrond van nieuwkomers. De alternatieve examens zijn echter bestemd voor volwassenen en gebaseerd op andere referentiekaders dan het CE Nederlands. Het is dus de vraag of de alternatieve examens in de huidige vorm passend zijn voor leerlingen in het voortgezet onderwijs. De ervaringen van docenten en leerlingen op de drie scholen die hebben geëxperimenteerd met de alternatieve examens zijn heel positief. Extra lessen ter voorbereiding op het alternatieve examen hebben meerwaarde, omdat nieuwkomers dan extra oefenen met basiskennis waar normaal weinig aandacht voor is.

Lager slagingspercentrage onder nieuwkomers in het voortgezet onderwijs

Het merendeel van de nieuwkomers doet eindexamen op vmbo-niveau, namelijk 80 procent, verdeeld over de drie niveaus vmbo-b, vmbo-k, vmbo-t. Het slagingspercentage van nieuwkomers ligt gemiddeld lager dan bij niet-nieuwkomers en wordt medebepaald door het cijfer voor het Nederlands examen. Nieuwkomers scoren gemiddeld tot 0,7 punt lager op het CE Nederlands dan niet-nieuwkomers, afhankelijk van het onderwijsniveau. Ook hebben zij meer moeite met Engels, maar bij andere vakken zoals bètavakken en economie scoren nieuwkomers doorgaans hoger dan niet-nieuwkomers. Wat betreft het migratiemotief blijken nieuwkomers die op grond van asielmigratie naar Nederland komen, minder goede examenresultaten te halen dan nieuwkomers, die op grond van gezins- of arbeidsmigratie naar Nederland komen.

Meer informatie

Bisschop, P., Doeve, T., Van der Ven, K., Krijnen, E., Petit, R., Elshof, D., Van Stigt, A. (2022). Experiment Staatsexamen Nt2/Edup. Voorstudie. Amsterdam: SEO Economisch Onderzoek en Kohnstamm Instituut.

Projectleider en overige betrokkenen:
Dorothé Elshof

Régina Petit
Arwen van Stigt
Erik van Schooten

Opdrachtgever: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

Looptijd: 2021-2022 (voorstudie); 2022-2025 (vervolg: monitor en effectonderzoek pilot)

Samenwerkingspartner: SEO Economisch Onderzoek