PIAAC 2023: Kernvaardigheden van volwassenen

De meeste Nederlandse volwassenen beschikken over sterke taal- en rekenvaardigheden en probleemoplossend vermogen. De prestaties van jongvolwassenen zijn goed in vergelijking met andere landen. Verder hebben Nederlandse 66-plussers veel vaker lage taal- en rekenvaardigheden dan jongere leeftijdsgroepen. Dat blijkt uit de Nederlandse resultaten van PIAAC (Programme for the International Assessment of Adult Competenties), dat elke tien jaar de vaardigheden van volwassenen wereldwijd onderzoekt.

PIAAC is het meest omvangrijke internationale onderzoek naar vaardigheden van volwassenen. Het onderzoek wordt onder leiding van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) uitgevoerd en brengt de taalvaardigheid, rekenvaardigheid en het probleemoplossend vermogen van volwassenen (16-65-jarigen) in 31 landen in kaart. In Nederland zijn daarnaast ook 66-75-jarigen onderzocht. We noemen dit kern- of basisvaardigheden omdat het essentiële vaardigheden zijn voor het begrijpen, analyseren en toepassen van informatie die volwassenen in het dagelijks leven en op het werk tegen komen.

Nederlandse volwassenen presteren goed in het PIAAC-onderzoek en staan in de top-5 van landen met hoge gemiddelde scores: op de (gedeelde) vierde plaats voor taalvaardigheid, derde plaats voor rekenvaardigheid en vijfde plaats voor probleemoplossend vermogen. Ook heeft Nederland internationaal gezien een relatief klein percentage volwassenen dat op het laagste niveau van taal- en rekenvaardigheid presteert en juist een relatief hoog percentage dat het hoogste niveau van taal- en rekenvaardigheid behaalt. Op alle vaardigheden scoort Nederland significant beter dan het OECD-gemiddelde.

Stabiele trend voor taalvaardigheid, positieve trend voor rekenvaardigheid

Nederland neemt voor de vierde keer deel aan internationaal onderzoek naar kernvaardigheden: de gemiddelde rekenvaardigheden zijn significant gestegen ten opzichte van 10 jaar geleden. De gemiddelde taalvaardigheidsscores zijn licht gedaald, maar dat verschil is niet significant.

Prestaties van jongeren

Ook Nederlandse jongeren (16-24-jarigen) presteren goed in vergelijking met jongeren in andere landen: ze behoren voor alle onderzochte vaardigheden bij de best presterende landen en scoren significant hoger dan het OECD-gemiddelde. Voor jongeren geldt eveneens dat de gemiddelde scores voor taalvaardigheden wat zijn gedaald ten opzichte van 10 jaar geleden, maar ook hier is het verschil niet significant (stabiele trend).

Lage basisvaardigheden

Maar uit het onderzoek komt wel naar voren dat in Nederland 15,9% van de 16-65-jarigen over een laag niveau van taalvaardigheden beschikt: zij hebben moeite met het lezen van langere teksten of om verschillende soorten informatie met elkaar te vergelijken. Daarnaast heeft 15,5% en laag niveau van rekenvaardigheden. Dat is lager dan het OESO-gemiddelde: een kwart van de volwassenen tussen 16 en 65 jaar behoort in de OESO-landen tot de groep met lage taal- of rekenvaardigheden. Alleen in Japan, Finland en Zweden is het percentage lager dan in Nederland.

De overlap tussen beide groepen is groot: acht op de tien mensen met lage taalvaardigheden, beschikt óók over een laag niveau van rekenvaardigheden. Omgerekend naar absolute aantallen gaat het om ongeveer 2,2 miljoen volwassenen tussen de 16 en 65 jaar met lage niveaus van taal- en/of rekenvaardigheden.

In vergelijking met het PIAAC-onderzoek van tien jaar geleden is het percentage volwassenen met lage taalvaardigheden licht toegenomen en het percentage met lage rekenvaardigheden licht afgenomen. Maar: de resultaten verschillen niet significant van 10 jaar geleden. Wel zijn de gemiddelde scores van volwassenen met lage taalvaardigheden significant gedaald: volwassenen in deze groep hebben lagere taalvaardigheden dan 10 jaar geleden.

66-plussers beschikken over aanzienlijk lagere niveaus van kernvaardigheden

In Nederland is aanvullend onderzoek uitgevoerd om de kernvaardigheden van 66-75-jarigen in kaart te brengen. We zien grote verschillen in kernvaardigheden in vergelijking met 16-65-jarigen: de gemiddelde scores van de oudere groep zijn significant lager. Gedurende de levensloop dalen de kernvaardigheden van volwassenen gemiddeld met één vaardigheidsniveau.  Ook heeft een aanzienlijk deel van de ouderen lage taal- en rekenvaardigheden: 39% van de 66-plussers scoort op het laagste niveau van taalvaardigheden en valt in de laaggeletterde groep, 33% van de ouderen is laaggecijferd. Het gaat om ongeveer 860.000 volwassenen. Deze cijfers komen overeen met de resultaten in Nieuw-Zeeland en de Verenigde Staten: twee landen waarin ouderen eveneens zijn onderzocht.

Voor deelname aan de arbeidsmarkt zijn kernvaardigheden noodzakelijk

Er is tenslotte een fors verschil in vaardigheidsniveau tussen werkenden en volwassenen die niet actief zijn op de arbeidsmarkt. Dit is vergelijkbaar met het verschil in vaardigheidsniveau tussen volwassenen met een havo, vwo of mbo-opleiding en volwassenen die alleen de basisschool of de onderbouw van de middelbare school hebben afgerond. Kernvaardigheden blijken sterk samen te hangen met het aantal arbeidsuren: vooral mensen met een korte deeltijdsaanstelling hebben gemiddeld een lager niveau van vaardigheden.

Meer informatie

Buisman, M., Bollen, I., Jacobs, B., Huijts, T., Cornelisse, R., Van Guilik, N., Elshof, D., & Van Griensven, L. (2024). PIAAC 2023: Kernvaardigheden van volwassenen. Resultaten van de Nederlandse survey 2023. Amstelveen: Kohnstamm Instituut. Rapport 1143.

PIAAC 2023. Kernvaardigheden van volwassenen. Samenvatting van de belangrijkste resultaten van de Nederlandse survey.

Contactpersoon: Marieke Buisman

Over PIAAC
PIAAC is een onderzoek van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO). Het onderzoek is in Nederland uitgevoerd door Kohnstamm Instituut in samenwerking met onderzoeksbureau Kantar, CBS en ROA, in opdracht van de ministeries van OCW, SZW, EZ en NRO. Nederland doet voor de vierde keer mee, na deelname in 1994, 2007 en 2012. Aan deze ronde van PIAAC namen circa 4200 volwassenen tussen 16 en 75 jaar deel.