Samen groeien

Wat houdt een Familie- of Gezinsklas in?

De Familieklas en Gezinsklas zijn laagdrempelige interventies voor leerlingen met ondersteuningsbehoeften rondom gedrag, emotionele ontwikkeling, concentratie en/of werkhouding. De interventies richten zich op zowel kinderen als ouders en leerkrachten, en zijn met name gebaseerd op systeemtherapie, multi family therapie en positieve bekrachtiging. Ook in bijvoorbeeld Denemarken wordt gewerkt met deze benadering. De Familie- en Gezinsklassen vinden plaats op school, in een kleine groep, een dagdeel per week, gedurende 3 á 4 maanden, onder leiding van een Familieklasleerkracht of Gezinsklastherapeut. Ouder en kind werken samen aan schoolwerk én aan persoonlijke gedragsdoelen van de leerling zoals ‘ik vraag hulp als ik dat nodig heb’. Er was nog geen systematisch onderzoek beschikbaar naar de effecten van de interventies.

Er zijn zowel kwalitatieve als kwantitatieve data verzameld

Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van het NRO Programma Gedrag en Passend onderwijs (2019), en bestaat uit een kwalitatief en kwantitatief deel. In het kwalitatieve deel is een literatuurstudie uitgevoerd en zijn ouders, onderwijsprofessionals en beleidsmakers geïnterviewd. De respondenten beantwoordden vragen over ervaren opbrengsten, sterke kanten en verbeterpunten van de interventies. Het kwantitatieve deel is gebaseerd op herhaald afgenomen vragenlijsten bij leerlingen die hebben deelgenomen aan de interventies, hun klasgenoten, ouders en leerkrachten. De vragenlijsten bevatten schalen uit eerder gevalideerde meetinstrumenten. Er is gekeken naar effecten van de Familie- en Gezinsklassen op gedrag, welbevinden en werkhouding van leerlingen, opvoedstress bij ouders en self-efficacy in de omgang met de leerling bij leerkrachten. Ook is gekeken naar effecten op leerresultaten voor taal en rekenen via gegevens uit het leerlingvolgsysteem.

Er zijn eerste empirische aanwijzingen voor positieve effecten

Het onderzoek geeft inzicht in de werkzame mechanismen, en biedt eerste empirische aanwijzingen voor effecten van de Familie- en Gezinsklassen op leerlingen, ouders en leerkrachten in de beoogde richting. Beide interventies hebben een positieve uitwerking op het gedrag en welbevinden van leerlingen. Ook zijn er positieve opbrengsten voor ouders en leerkrachten. Zij krijgen bijvoorbeeld beter inzicht in het gedrag van het kind, in ondersteuningsmogelijkheden en merken (vaak) een verbetering op in hun onderlinge communicatie. Werkzame elementen van de interventies zijn de systeembenadering, de haalbare doelen en positieve bekrachtiging.

De opbrengsten zijn relevant voor scholen, besturen en beleidsmakers

De resultaten zijn relevant voor scholen en schoolbesturen in het primair onderwijs die een laagdrempelige interventie willen inzetten voor leerlingen met ondersteuningsbehoeften op het gebied van internaliserend en/of externaliserend gedrag, werkhouding of concentratie, en die daarin ook de ouders willen meenemen. Het onderzoek is daarnaast relevant voor beleidsmedewerkers-jeugd in gemeenten die in het kader van preventie of passend onderwijs financiële ondersteuning willen bieden aan scholen en/of samenwerkingsverbanden die Familie- of Gezinsklassen zouden willen aanbieden.

Meer informatie

Boogaard, M., Van der Veen, I., Bollen, I., Stronkhorst, E., Van Eck, P., Middelbeek, L., Gerritsen, S. & Van de Vrie, M. (2024). Samen groeien. Onderzoek naar effecten van Familieklassen en Gezinsklassen op gedragsvaardigheden van leerlingen in het primair onderwijs. Amstelveen: Kohnstamm Instituut, Utrecht: Oberon Onderzoek en Advies. Rapport 1137.

Contactpersonen:
Marianne Boogaard
Ineke van der Veen
Pauline van Eck

Zie ook:
video Familieklas
video Gezinsklas

Samenwerkingspartners:
Oberon Onderzoek en Advies, Utrecht
Samenwerkingsverband De Eem
Madelies Gezinsklas BV
(voorheen) Stichting Familieklas Nederland
Basisschool De Swoaistee, Groningen

Subsidiegever:
NRO