De inzet van een ambtelijk secretaris medezeggenschap in het funderend onderwijs
Achtergrond en aanleiding
De medezeggenschapsraad (MR) heeft als belangrijkste taak het behartigen van de belangen van personeel, ouders en (in het voortgezet onderwijs) leerlingen bij beslissingen over het schoolbeleid. De bevoegdheden van de MR zijn vastgelegd in de Wet medezeggenschap op scholen (WMS). De MR vertegenwoordigt de belangen op schoolniveau, terwijl de Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad (GMR) in het primair onderwijs opkomt voor de belangen van personeel, ouders en leerlingen van meerdere scholen binnen één bestuur.
Hoewel uit monitoring van de staat van de medezeggenschapsraad (2023) op verschillende vlakken positieve resultaten naar voren komen, is er nog ruimte voor verbetering. Zo is slechts een kwart van de MR positief over de eigen inwerkperiode en een derde van de MR-leden ziet geen zichtbare bijdrage aan de kwaliteit van het onderwijs door activiteiten van de MR. Uit het onderzoek ‘Breed gesprek governance en (mede)zeggenschap’ (Dekker et al., 2023) komen aanvullende knelpunten naar voren ten aanzien van medezeggenschap in het vo en po. Zo wordt er niet altijd een ‘goed gesprek’ gevoerd binnen de vergadering. Dit is veelal omdat de randvoorwaarden voor een goed gesprek ontbreken, zoals voldoende kennis over de procedures en inhoud. De korte zittingsduur van MR-leden is hierop van invloed, omdat kennis hierdoor niet altijd geborgd wordt. De verwachtingen en rollen van alle partijen in de governancedriehoek (bestuur, medezeggenschap en intern toezicht) zijn bovendien niet altijd duidelijk. Om deze, en andere knelpunten, op te lossen, werden op basis van dit onderzoek verschillende aanbevelingen gedaan, waaronder het instellen van een ambtelijk secretaris (AS).
Een AS kan op verschillende manieren de (G)MR leden faciliteren, zoals door het overnemen van administratieve en organisatorische taken of door procesbegeleiding. Er is weinig onderzoek gedaan naar neveneffecten van de inzet van een AS-MR in het onderwijs en naar de randvoorwaarden voor de effectiviteit en inefficiëntie van ambtelijke secretarissen.
Onderzoeksvragen en plan van aanpak
Om beter zicht te krijgen in de meerwaarde van een AS voor medezeggenschapsraden in het funderend onderwijs doen Kohnstamm Instituut, Oberon en Regioplan gezamenlijk onderzoek naar:
- De tijdsbesteding, professionaliseringsruimte en mobiliteit van MR’en
- De mate waarin een AS-MR een effectief en efficiënt middel is om de knelpunten rondom de tijdsbesteding, professionaliseringsruimte en mobiliteit van MR’en op te lossen
- De voorwaarden en implementatiescenario’s waaronder de inzet van een AS-MR het meest effectief (en efficiënt) is.
Het onderzoek is goed van start gegaan. Na een eerste literatuurstudie, deskresearch en verschillende interviews met experts, worden in november 2025 de eerste vragenlijsten uitgezet onder (G)MR-leden.
In de tweede fase van het onderzoek verrichten we verdiepende casestudies en houden we follow-up gesprekken met de leden van de medezeggenschap, ambtelijk secretarissen zelf en bestuurders of schoolleiders. In de derde fase van het onderzoek stellen we implementatiescenario’s op en doen we aanbevelingen. Deze scenario’s richten zich zowel op individuele scholen/besturen als op de landelijke ondersteuning. Deze toetsen we in veldsessies. Met de veldsessies verkrijgen we een praktijkreflectie op onze conclusies, aanbevelingen en scenario’s.
Projectleider en andere betrokkenen:
Kohnstamm Instituut: Judith Conijn (projectleider), Annabel Vaessen, Illa Carrión Braakman
Oberon: Johan Bokdam, Esther Kamphuis, Hafssa Dahchour
Regioplan: Jos Lubberman
Opdrachtgever: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Looptijd: september 2025 – juni 2026
