Monitoring landelijke afspraak mobiele telefoons en andere devices in de klas

“Mobiele telefoons en andere devices zijn niet toegestaan in de klas, tenzij ze educatief worden gebruikt tijdens de les of uit noodzaak (zoals extra ondersteuningsbehoeften of medische noodzaak).”

Deze landelijke afspraak werd voor het onderwijs opgesteld om mogelijke negatieve effecten van het gebruik van mobiele telefoons en andere devices in de klas tegen te gaan en de positieve effecten van educatief gebruik in stand te houden. De afspraak is onder leiding van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) gemaakt met vertegenwoordigers van leraren, bestuurders, ouders en leerlingen. In opdracht van het ministerie van OCW hebben Kohnstamm Instituut en Oberon in dit onderzoek de werking van de landelijke afspraak geëvalueerd en de situatie met betrekking tot mobiele telefoons en andere devices in de klas in het voortgezet onderwijs (VO), basisonderwijs (BO) en gespecialiseerd onderwijs (GO) gemonitord.

De resultaten in dit eindrapport maken deel uit van een langer lopende monitor. Vlak voordat de afspraak in de desbetreffende sectoren van kracht ging, is een nulmeting uitgevoerd (Carrión Braakman et al., 2024). In dit eindrapport presenteren we de stand van zaken nadat er voor scholen ruim een half schooljaar is verstreken sinds de officiële inwerkingtreding van de landelijke afspraak. De belangrijkste uitkomsten hebben we samengevat in deze factsheet.

Onderzoeksthema’s

De onderzoeksvragen zijn onderverdeeld in een drietal thema’s:

• Kennis van en draagvlak voor afspraken rondom mobiele telefoons en andere devices in de klas;
• Beleidsvoorbereiding en implementatie van afspraken rondom mobiele telefoons en andere devices in de klas;
• Ervaringen en meningen van scholen over het instrument van breed gedragen afspraken rondom mobiele telefoons en andere devices in de klas.

Onderzoeksopzet

Om de onderzoeksvragen te beantwoorden, hebben we bij de eenmeting gebruik gemaakt van een combinatie van twee verschillende onderzoeksmethoden: Schoolleiders en ICT-coördinatoren zijn bevraagd in een digitale vragenlijst om een beeld te schetsen van het beleid dat scholen hebben (voor en na de landelijke afspraak). Aanvullend aan de vragenlijst zijn er focusgroepen gehouden met verschillende doelgroepen die in de dagelijkse praktijk te maken hebben met het mobielbeleid: leraren, onderwijsondersteunend personeel (in het vo), leerlingen en ouders.

Een greep uit de bevindingen voor het VO

• 99% van de VO-scholen heeft een mobielbeleid. Het merendeel van de scholen voert een ‘thuis of in de kluis’-beleid of laat telefoons aan het begin van de les inleveren.
• Leerlingen nemen sinds de afspraak minder vaak een telefoon mee naar school.
• Scholen rapporteren positieve effecten op concentratie (75%), het sociaal klimaat (59%) en – in mindere mate – leerprestaties (28%).
• Een deel van de gesproken leraren benoemt ook negatieve effecten:
  • Verhoging werkdruk door handhaving
  • Aanpassingen nodig in communicatie richting leerlingen
  • Toename fysiek pest- en verstorend gedrag
• Scholen noemen als succesfactoren voor uitvoerbaar beleid: duidelijke communicatie, collectieve handhaving en alternatieven voor telefoongebruik in pauzes.
• 51% van de scholen is tevreden over het beleidsinstrument. De afspraak wordt gewaardeerd als “steuntje in de rug”, zeker bij het communiceren richting ouders en leerlingen. 33% pleit voor sterkere wetgeving.

Een greep uit de bevindingen voor het BO

• 89% van de BO-scholen heeft een mobielbeleid. De telefoon mag niet op het schoolterrein of wordt ingeleverd aan begin van de les.
• Net als voor de afspraak nemen maar weinig basisschoolleerlingen een telefoon mee naar de klas en zien scholen dit niet als een groot probleem.
• Om deze reden zien de meeste basisscholen dan ook géén effecten van de afspraak op concentratie en leerprestaties. 23% van de scholen ziet een positief effect op het welbevinden en het school- en klasklimaat.
• Scholen en leraren ervaren nauwelijks problemen in handhaving. Op 81% van de scholen kost het geen tot weinig moeite om dit te handhaven.
• Smartwatches zijn lastiger te herkennen en worden steeds vaker meegenomen naar school. Hier wordt minder vaak op gehandhaafd dan mobiele telefoons.
• 73% is tevreden met de landelijke afspraak als instrument om met mobiele telefoons en andere devices om te gaan op school.

Een greep uit de bevindingen voor het GO

• Op 93% van de scholen wordt op dit moment beleid gehandhaafd. De meeste scholen hanteren een verbod op het gehele schoolterrein of laten de telefoon inleveren aan het begin van de les.
• De meeste scholen geven aan uitzonderingen te maken voor medisch of ondersteunend gebruik van devices, zoals hoortoestellen die verbonden zijn met mobiele apparaten of voorleessoftware. Dit is maatwerk voor elke leerling, maar uitzonderingen lijken niet vaak nodig.
• De uitwerking van het beleid verschilt duidelijk tussen de verschillende onderwijssoorten: Onderwijssoorten waar (ook) oudere leerlingen zitten zoals het VSO en (V)SO zien een duidelijke afname in het aantal leerlingen dat een mobiele telefoon meeneemt.
• In het SO en SBAO namen leerlingen sowieso al minder vaak een telefoon mee naar school. Op een groot deel van deze scholen ziet men dan ook geen effect van de landelijke afspraak of kan men dit effect niet inschatten.
• Er lijkt breed draagvlak te zijn onder leraren, schoolleiders en ouders voor het gevoerde beleid. Gesproken leerlingen lijken enigszins verdeeld: sommigen waarderen de nieuwe regels, anderen missen hun telefoon. Deze leerlingen zien wel dat er meer gezelligheid heerst in de school.
• 68% van de scholen in het GO is tevreden met de landelijke afspraak als beleidsinstrument.

Meer informatie

Carrión Braakman, I., Krepel, A., Stronkhorst, E., Klein, T., De Roode, J., Van de Vrie, M., & Dirix, L. (2025). Monitoring landelijke afspraak mobiele telefoons en andere devices in de klas. Eindrapport: eenmeting. Amsterdam: Kohnstamm Instituut, Utrecht: Oberon Onderzoek en Advies. Rapport 1147.

Contactpersonen
Alexander Krepel
Illa Carrión Braakman

Zie ook
Carrión Braakman, I., Krepel, A., De Wit, M., Haanstra, J., Van der Ploeg, S., De Roode, J., & Van de Vrie, M. (2024). Monitoring landelijke afspraak mobiele telefoons en andere devices in de klas. Tussenrapport nulmeting. Amsterdam: Kohnstamm Instituut, Utrecht: Oberon Onderzoek en Advies. Rapport 1133.

Carrión Braakman, I., Krepel, A., Van der Ploeg, S., De Roode, J., Van de Vrie, M. & De Wit, M. (2024). Monitoring landelijke afspraak mobiele telefoons in de klas in het voortgezet onderwijs. Tabellenrapport nulmeting. Amsterdam: Kohnstamm Instituut, Utrecht: Oberon Onderzoek en Advies. Rapport 1122.

Samenwerkingspartner
Oberon Onderzoek en Advies