Evaluatie van de Kansenaanpak Voortgezet Onderwijs (VO) 2022/’23

Vier jaar onderzoek naar de Kansenaanpak VO

De Kansenaanpak VO is beleid van de gemeente Amsterdam, gericht op het vergroten van kansengelijkheid in het voortgezet onderwijs. Dit biedt scholen de mogelijkheid om subsidie te ontvangen voor interventies die de ontwikkelkansen van leerlingen vergroten. Kohnstamm Instituut en Onderzoek en Statistiek (O&S) hebben in opdracht van de gemeente Amsterdam de afgelopen vier jaar onderzoek gedaan naar deze aanpak. In dit onderzoek hebben we zowel kwantitatieve als kwalitatieve methoden toegepast:

• De kwantitatieve analyse betreft vragenlijstgegevens van 39 scholen over ronde 4.
• De kwalitatieve studie omvat interviews met 18 scholen over ronde 1 t/m 4.

Meer leerlingen en betere prestaties

Een van de belangrijkste bevindingen is dat in ronde 4 maar liefst 9.293 leerlingen extra aandacht hebben gekregen, met een gemiddelde van 2,6 uur extra onderwijstijd per week. Ondanks een lichte daling in extra onderwijstijd ten opzichte van eerdere rondes, is er een stijging in het aantal bereikte leerlingen. Scholen hebben zich meer gefocust op cognitieve groei, wat volgens respondenten heeft bijgedragen aan hogere leerresultaten in taal en rekenen, meer opstroom en minder afstroom. Hoewel scholen constateren dat niet alle vooraf opgestelde doelen volledig zijn behaald, hebben zij wel vooruitgang gezien die zonder de interventies van de Kansenaanpak VO mogelijk niet zou hebben plaatsgevonden.

Sociaal-emotionele ontwikkeling en ouderbetrokkenheid

Naast de focus op cognitieve ontwikkeling hebben scholen ook interventies ingezet om de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen te bevorderen. De meeste scholen rapporteren verbeteringen in zelfvertrouwen en zelfstandigheid van leerlingen. De verwachting van scholen is vaak dat leerlingen door meer zelfvertrouwen betere leerresultaten behalen, en dat betere leerresultaten vervolgens weer leiden tot meer zelfvertrouwen. Zij zien hier dus een vicieuze cirkel waarbij verschillende opbrengsten elkaar versterken. Ook de relatie met ouders is volgens verschillende scholen toegenomen. Desondanks zijn er nog kansen om de opkomst bij ouderbijeenkomsten te vergroten.

Professionalisering en bewustwording in schoolteams

In de afgelopen vier rondes van de Kansenaanpak VO hebben vrijwel alle scholen leerprocessen ervaren binnen hun teams. Dit omvat een verhoogd bewustzijn van kansen(on)gelijkheid en professionalisering op het gebied van differentiatie en klassenmanagement. Scholen zijn steeds beter gaan samenwerken en kennis gaan delen, wat leidt tot een uniforme aanpak waarbij alle docenten dezelfde doelen nastreven. Dit houdt bijvoorbeeld in dat een gezamenlijk taalbeleid wordt ontwikkeld, wat bijdraagt aan een consistente onderwijservaring.

Voldoende draagvlak, monitoring en projectleiding zijn succesfactoren

De sleutel tot het succes van de Kansenaanpak VO ligt volgens respondenten in draagvlak binnen het schoolteam, goede projectleiding en een sterke zorgstructuur. Het werken in kleine groepen speelt ook een cruciale rol, omdat dit zorgt voor meer individuele aandacht voor leerlingen. Daarnaast dragen andere subsidies en programma’s die vergelijkbare doelen ondersteunen bij aan het succes van de interventies. Maar deze overlap tussen subsidies maakt het voor scholen ook uitdagend om de opbrengsten van de Kansenaanpak VO vast te stellen, aangezien ook andere programma’s invloed hebben op de ontwikkelingen binnen de school.

De coronapandemie, personeelstekorten en onderwijsachterstanden zijn knelpunten

Tegelijkertijd zijn er ook uitdagingen die de voortgang belemmeren, zoals de impact van de coronapandemie en personeelstekorten. Daarnaast komen veel leerlingen met onderwijsachterstanden naar de middelbare school, wat het behalen van de gestelde doelen compliceert. Verder blijkt dat de samenwerking met externe partijen niet altijd voordelig is. Dit heeft geleid tot een afname in het inzetten van externe partners over de vier rondes, terwijl het aantal interne betrokkenen bij sociaal-emotionele interventies juist is toegenomen. Scholen richten zich steeds meer op het versterken van hun interne zorgstructuur om beter in te spelen op de behoeften van hun leerlingen.

Duurzame groei voor de toekomst

Scholen geven aan dat de opbrengsten van hun inspanningen vaak pas na meerdere jaren zichtbaar worden, wat benadrukt dat duurzame veranderingen tijd vergen. De meeste scholen zijn optimistisch over de duurzaamheid van de groei die leerlingen hebben doorgemaakt. De verworven kennis en vaardigheden zullen hen in hun verdere schoolloopbaan ten goede komen, verwachten respondenten. De Kansenaanpak VO blijft dus een waardevolle investering in de toekomst van leerlingen.

Meer informatie

Vaessen, A., Leprêtre, C., Rikken, M., De Wit, M., Karssen, M., Hoedemaker, R., Reches, L., & Makrani, F. (2024). Evaluatie van de Kansenaanpak Voortgezet Onderwijs (VO) 2022/’23. Amstelveen: Kohnstamm Instituut, Amsterdam: Onderzoek & Statistiek. Rapport 1132.

Contactpersonen:
Annabel Vaessen
Leyla Reches

Zie ook:
Onderzoek naar ronde 1 (2019-2020) van de Kansenaanpak VO
Onderzoek naar ronde 2 (2020-2021) van de Kansenaanpak VO
Onderzoek naar ronde 3 (2021-2022) van de Kansenaanpak VO

Samenwerkingspartner:
Onderzoek & Statistiek