Inzet heterogene en verlengde brugperiode tegen kansenongelijkheid

Samen optimaliseren van differentiatie en determinatie

Vroege selectie
Wereldwijd wordt er bijna nergens zó vroeg het niveau van voorgezet onderwijs (vo) van leerlingen bepaald als in Nederland. De toewijzing van leerlingen aan een vo-niveau is bepalend voor hun toekomstige onderwijs- en loopbaankansen. Vroege selectie heeft hierbij een negatieve invloed op kansengelijkheid en schoolloopbaan. In de Nederlandse context is echter nog relatief weinig onderzoek naar de uitwerking van heterogene en verlengde brugklassen op schoolloopbaan (inclusief prestaties), kansengelijkheid en sociaal-emotioneel functioneren van leerlingen. Er zijn voor scholen met heterogene en verlengde brugklassen bovendien weinig handreikingen voor de manier waarop er gedifferentieerd en gedetermineerd (i.e., niveaubepaling voor de bovenbouw) kan worden. 

Langlopend onderzoek naar de impact van heterogene brugklassen
In het huidige onderzoek wordt met behulp van longitudinaal onderzoek –met zo’n 18.000 leerlingen en 700 docenten– in kaart gebracht welke uitwerking het heterogeniseren en verlengen van brugklassen heeft op schoolloopbaan, kansengelijkheid en sociaal emotioneel functioneren, en welke onderliggende mechanismen hieraan ten grondslag liggen. Wat betreft sociaal-emotionele ontwikkeling kijken we naar motivatie, welzijn, en zelfvertrouwen (self-efficacy). Daarnaast brengen we de burgerschapsvorming van leerlingen in kaart. We vergelijken hierbij scholen met homogene, en heterogene en verlengde brugklassen. 

Samen werken aan betere differentiatie en determinatie in de brugklas
Voor scholen met heterogene en verlengde brugklassen zijn de vormgeving van differentiatie om tegemoet te komen aan de verschillen tussen leerlingen, en de manier waarop aan het einde van de brede brugperiode bepaald wordt naar welk niveau elke leerling gaat (determinatie), belangrijke maar lastige aspecten van het onderwijs. Voor vo-scholen zijn hier weinig handvatten voor. Daarom werken we samen aan het ontwikkelen en optimaliseren van differentiatie en determinatie in de heterogene en verlengde brugklascontext. Scholen en onderzoekers gaan samen aan de slag in professionele leergemeenschappen om de bestaande differentiatie- en/of determinatieaanpak op school te optimaliseren en evalueren. Dit doen zij in twee rondes ontwerponderzoek. Onderzoekers gaan hierbij in gesprek met docenten en leerlingen, observeren lessen en determinatievergaderingen, en nemen vragenlijsten af onder leerlingen en docenten.

Wetenschappelijke inzichten en praktische handvatten voor een succesvolle brugperiode
Dit onderzoek resulteert in wetenschappelijke inzichten over de uitwerking van heterogene en verlengde brugklassen, en handreikingen voor praktijk en beleid over differentiatie en determinatie voor scholen met heterogene en verlengde brugklassen. Gedurende het hele project is er sprake van intensieve kennisuitwisseling en kennisdeling met en tussen de scholen. De inzichten uit dit onderzoek worden gedeeld met de deelnemende scholen, de bijbehorende schoolbesturen en andere leden binnen het netwerk van het consortium, via handreikingen en een factsheet. In de factsheet worden de belangrijkste resultaten en implicaties voor de praktijk visueel gepresenteerd. We leveren één handreiking op voor differentiatie en één voor determinatie. Deze handreikingen bevatten onder andere de ontwikkelde aanpakken uit dit onderzoek, de gevonden succes- en belemmerende factoren en voorbeelden. Dit maakt voor schoolleiders en docenten inzichtelijk hoe er effectief gedifferentieerd en gedetermineerd kan worden in heterogene en verlengde brugklassen. Steeds meer scholen heterogeniseren en verlengen de brugperiode en de onderwijsraad, po-raad en vo-raad roepen hier ook toe op; de uitkomsten van dit onderzoek helpen scholen bij het verder vormgeven van deze heterogene en verlengde brugperiode.

Projectleider en andere betrokkenen:
Janneke van de Pol (projectleider)
Merlijn Karssen
Ineke van der Veen
Claire Leprêtre
Illa Carrión Braakman

Anne van Leest (UU)

Arthur Bakker (UvA)

Opdrachtgever: NRO      

Looptijd: december 2024 t/m november 2028